آشنایی با گیاه قدومه و طریقه مصرف آن

دنیای اطلاعات: قدومه با نام علمی “Alyssum” در متون طب سنتی “تودری” یکی از گیاهان است. در فارسی تاجیکی به آن چشم بلبل می‌گویند. قدومه در ایران از جمله در بلندی‌های بالای ۲۵۰۰ متر در استان کهگیلویه و بویراحمد می‌روید.
گیاهی است یک ساله به بلندی ۱۰-۵ سانتی متر، شاخه‌های آن از قسمت پایینی گیاه منشعب شده و انشعابات به صورت افراشته و بسیار شکننده هستند. برگ آن کشیده، قاشقی، دارای نوک کند و دندانه‌های کوتاه در نصفه بالایی برگ است. دمبرگ پوشیده از کرک‌ها و پرزهای ستاره‌ای شکل است. میوه خورجینک تخم مرغی پهنا نوکدار، بدون کرک دارای بال و کرکدار در حالت رسیدن قرمز رنگ پوشش میوه پهن و نامساوی است. دانه‌ها بخش دارویی گیاه را تشکیل می‌دهند.

دانه‌ها گرد، پهن و خاکستری هستند. دارای پوشش نازک موسیلاژی هستند که در کناره‌های دانه به صورت بال کوتاه و سفیدرنگ مشهود است. در زمان رسیدن کامل میوه که پوسته آن به رنگ زرد دیده می‌شود جمع آوری می‌شود. اکثر دانه‌های این جنس حاوی ترکیبات گلوکز اینولاتی هستند. انتشار عمومی این گونه در کشورهای مصر، عربستان، فلسطین، ایران، پاکستان و عراق است. از قدومه عمدتا به عنوان نرم کننده سینه، برطرف کننده سرفه و ملین استفاده می‌شود. در طب گذشته از قدومه به عنوان خلط آور و ضدالتهاب استفاده می‌کرده‌اند. دانه‌های قدومه حتما می‌بایست با آب کافی مصرف شوند. در افراد مبتلا به انسداد روده نبایستی به کار رود. در ظروف در بسته و در محلی خشک و به دور از رطوبت باید نگهداری شود. آنچه تحت نام قدومه در بازار دارویی ایران ارائه می‌شود عبارت است از: قدومه شیرازی و قدومه شهری. در مصرف مقادیر زیاد ممکن است به طور موقتی باعث نفخ و بزرگی شکم شود و حتی خطر انسداد روده هم وجود دارد.

ابن سینا در کتاب قانون راجع به قدومه چنین گفته است:

قدومه یا تودری (عربی) دارای طبیعت گرم و تر است. در تندمزگی مانند تخم‌ ترتیزک بیانی است. ورم سفت را نرم کند و ضمادش التهاب را فرو نشاند. ضمادش سفتی نقرس را نرم کند. تودری شهوت‌انگیز و خوراکی آن خلط‌آور است.

در مخزن‌الادویه راجع به قدومه چنین آمده است:

تودری که به اصفهانی به آن قدومه گویند، سه قسم می‌باشد: سرخ و زرد و سفید که سرخ آن را در اصفهان قدومه گلگون نامند. طبیعت آن گرم و تر و بعضی گویند گرم و خشک است. هر سه قسم در خواص نزدیک به هم هستند. جهت سرخ کردن رنگ رخسار، تصفیه صوت و همراه با عسل جهت خروج خلط‌های شش مفید است.

نام دیگر گیاه قدومه : چشم بلبلی . قدومه شیرازی و قدومه شهری. قدومه، توذریح، بذرالخمخم، بذرالهوه، قصیصه، تودری سرخ، آرد سمن، مادردخت، درینه، اسحاره، اصحاو، بزرالهوت، تذری، اروسم و هری سمون می‌باشد.

خواص قدومه

۱- طبع آن گرم و تر است.
۲- اشتهاآور می‌باشد ۳ گرم در ۳۰۰ سی‌سی آب‌جوش نیم ساعت دم‌کرده روزی ۳ فنجان بنوشید.
۳- برای بازشدن رنگ چهره از دمکرده تودری کم‌کم بنوشید.
۴- برای بازشدن صدا برای آواز ۴ گرم تودری را در ۳۰۰ سی‌سی آب‌جوش و کمی نبات دم‌کرده جرعه‌جرعه بنوشید.
۵- جهت قطع اخلاط خونی تودری را با عسل مخلوط کرده روزی یک قاشق مرباخوری با کمی آب گرم بنوشید.
۶- جهت تحلیل ورم‌های سفت تودری را به صورت ضماد بگذارید.
۷- برای درمان ورم بیضه‌ها تودری را به صورت ضماد بگذارید.
۸- جهت ورم پستان تودری را به صورت ضماد بگذارید.
۹- جهت جوش‌های سرطانی تودری را با آب و عسل مخلوط نموده بمالید.
۱۰- جهت درمان نقرس به صورت ضماد بگذارید.
۱۱- برای ورم بیخ گوش تودری را به صورت ضماد بگذارید.
۱۲- جهت چاق شدن تودری را در کمی سرکه دم‌کرده میل کنید.
۱۳- برای خروج اخلاط غلیظ از ریه و سینه ابتدا تودری را خیسانده سپس جوشانده در کیسه‌ای کوچک ریخته داخل خمیر بگذارید و خمیر را بپزید آن‌گاه میل کنید.
۱۴- خوردن جوشانده تودری باعث بازشدن عروق ریز مخصوصاً عروق کرونر می‌شود.
۱۵- جهت کولیت کبدی و کلیوی از قدومه می‌توان استفاده کرد ابتدا خیس نموده سپس جوشانده و میل شود.
۱۶- جهت بازشدن صدا (قابل توجه خوانندگان محترم) از این شربت می‌توانند استفاده کنند.
* طرز تهیه شربت تودری: ۳۰ گرم گل تودری، ۲ گرم شیرین بیان در یک لیتر آب جوشانده تا دو سوم آن بخار شود سپس با ۲۰۰ گرم عسل و ۲۵۰ گرم شکر سرخ مخلوط نموده با حرارت غیر مستقیم آن را گرم نموده تا غلیظ شود سپس روزی یک تا دو قاشق مرباخوری از این شربت میل کنید.
۱۷- کسانی که بیماری گواتر دارند از خوردن قدومه خودداری کنند.
۱۸- قدومه ضد سودا می‌باشد.
۱۹- جهت دفع شن کلیه قدومه را ۱۲ ساعت در گلاب خیس نموده صبح ناشتا با کمی آب و سکنجبین بنوشید.
قسمت داروئی قدومه : دانه ها که دارای ترکیبات گلوکز اینولاتی هستند.

خواص دارویی قدومه شیرازی

ضد سرفه ، نرم کننده سینه ، ملین،رفع درد گلو، گرفتگی صدا، درد سینه و نرم کنندگی سینه و گلو است
دانه‌های قدومه حتماً می‌بایست با آب کافی مصرف شوند. در افراد مبتلا به انسداد روده نبایستی به کار رود.در ظروف در بسته و در محلی خشک و به دور از رطوبت باید نگهداری شود.
در مصرف مقادیر زیاد ممکن است به طور موقتی باعث نفخ و بزرگی شکم شود و حتی خطر انسداد روده هم وجود دارد.قدومه را به همراه بارهنگ ،سپستان و به دانه به عنوان چهار تخمه در طب سنتی بکار میبرند.
اندام مورد استفاده این گیاه دارویی میوه آن است که حاوی ترکیبات شیمیایی زیادی از جمله موسیلاژ، تانن و مقداری چربی است.

طریقه مصرف قدومه شیرازی

شربت قدومه شیرازی: ۳۰ گرم گل قدومه + ۲ گرم شیرین بیان را در یک لیتر آب جوشانده تا دو سوم آن بخار شود، سپس با ۲۰۰ گرم عسل +۲۵۰ گرم شکر سرخ مخلوط نموده با حرارت غیر مستقیم آن را گرم نموده تا غلیظ شود، سپس روزی یک تا دو قاشق مرباخوری از این شربت را مصرف کنید.
دفع سنگ کلیه: جهت دفع شن و سنگ کلیه، گیاه قدومه را ۱۲ ساعت در گلاب خیس کرده و صبح ناشتا با کمی آب و سکنجبین بنوشید.
دفع خلط خونی از ریه وسینه: برای خروج اخلاط غلیظ از ریه و سینه ابتدا بایستی قدومه را خیسانده و سپس جوشانده آن را در کیسه‌ای کوچک ریخته، داخل خمیر بگذارید و خمیر را بپزید آن‌گاه میل کنید. همچنین میتوانید قدومه را با عسل مخلوط کرده و روزی یک قاشق مرباخوری با کمی آب گرم بنوشید.
از بین بردن التهاب گلو و صاف کردن صدا: برای بازشدن صدا برای آواز و رفع التهابات گلو، ۴ گرم گیاه قدومه را در ۳۰۰ سی‌سی آب‌جوش و کمی نبات دم‌کرده، جرعه‌جرعه مصرف نمایید.
بازشدن اشتها: ۳ گرم از گیاه قدومه را در ۳۰۰ سی‌سی آب‌جوش نیم ساعت دم‌کرده، روزی ۳ فنجان بنوشید.
درمان سرفه‌های خشک و خونی: یکی از خواص قدومه شیرازی درمان سرفه‌های خشک و خونی است، به این منظور ۱۰ گرم تخم قدومه را در ۱ لیتر آب بجوشانید و در طول روز میل کنید.
فرونشاندن ورم‌های سفت مثل ورم بیضه، ورم پستان، ورم بیخ گوش و جوش‌های سرطانی: به این منظور قدومه را در آب خیس کنید (غلیظ) و به صورت ضماد روی موضع مورد نظر بگزارید.
خنثی کردن سم ناشی از گزیدگی جانوران: مقدار ۱۵ گرم قدومه را با آب انگور مخلوط کنید و ان را میل کنید، در خنثی نمودن سم ناشی از گزیدگی موثر است.
به منظور چاق شدن: دم کرده قدومه در سرکه برای چاق شدن و افزایش اشتها و رنگ صورت مفید است.
درمان کولیت کبدی و کلیوی: ابتدا قدومه را یک شب بخیسانید، سپس آن را جوشانده و پس از سرد شدن مصرف شود.

مضرات قدومه شیرازی

در مصرف مقادیر زیاد قدومه شیرازی، ممکن است به طور موقتی باعث نفخ و بزرگی شکم شود و حتی خطر انسداد روده هم وجود دارد، همچنین کسانی که بیماری گواتر دارند از خوردن قدومه خودداری کنند.