مهربان‌ترین آیه قرآن مجید کدام است؟

دنیای اطلاعات: به نظر می‌رسد گسترده‌ترین آیه در بعد رأفت و مهربانی آیه ۵۳ سوره زمر است که خداوند به پیامبر رحمتش می‌فرماید:

آیه ۵۳ زمر:

«قُلْ یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَهِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ»

ترجمه مکارم شیرازی:

بگو: ای بندگان من که بر خود اسراف و ستم کرده‌اید! از رحمت خداوند نومید نشوید که خدا همه گناهان را می‌آمرزد، زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است.

در بعضی از احادیث ما وارد شده است که وقتی آیه ۵۳ زمر نازل شد شیطان رجیم از خشم و عصبانیت آنچنان صیحه و شیونی سر داد که به حالت غش در آمد و گفت : با نزول این آیه من ناامید و بیچاره شدم و خداوند با این آیه کمر مرا شکست چرا که هر چه من در گمراهی و ضلالت انسان تلاش نموده و آن‌ها را به گناه و معصیت وادار نمایم ، خداوند با این آیه به همه آن‌ها وعده آمرزش و بخشش داده است.

اگر کسی به نکات ظریف این آیه دقت کند نهایت مهرورزی و عطوفت خالق یکتا را نسبت به بندگانش مشاهده خواهد کرد .

ما تنها به چند نکته اشاره می‌کنیم

۱- تعبیر به (یا عبادی) آغازگر لطفی بی نهایت و مهربانی عظیم از ناحیه پروردگار است به کسانی که با گناه و معصیت خودشان را از عبودیت خدا خارج کرده‌اند.
جمله (غفور الرحیم) در حقیقت مهر و امضاء خداوند بر این وعده است که همانا این همه لطف و رحمت از منبع و سرچشمه کسی به سوی بنده سرازیر شده است که خودش هم غفور و آمرزنده است و هم رحیم و مهربان
۲- جمله (لا تفنطو) آنچنان امید و نشاطی در بندگان خدا ایجاد می‌کند که عشق و محبت بنده را به گوینده این جمله ازدیاد می‌بخشد.
۳- جمله (رحمه الله) بیانگر نهایت مهر و کمال عطوفت و مهربانی با خدا را به بندگانش می‌رساند.
۴- جمله (ان الله یغفر الذنوب) وعده ای را از سوی خداوند به بنده‌اش می‌دهد که بیانگر رساندن بنده به مقام عفو و بخشش ربوبی است.
۵- جمله (جمیعاً) تأکید بر این عفو و بخشش است آن هم نه فقط راجع به یک یا چند گناه بلکه راجع به همه گناهان.
۶- جمله (غفور الرحیم) در حقیقت مهر و امضاء خداوند بر این وعده است که ؛ همانا این همه لطف و رحمت از منبع و سرچشمه کسی به سوی بنده سرازیر شده است که خودش هم غفور و آمرزنده است و هم رحیم و مهربان.»

نزول

ابن بابویه بعد از شش واسطه از ثمالى و او از امام باقر علیه‌السلام نقل نماید که فرمود: این آیه درباره اولاد فاطمه علیهم‌السلام به خصوص نازل گردیده است و نیز محمد بن العباس بعد از پنج واسطه از ابوحمزه ثمالى روایت نموده که فرمود: این آیه درباره اولاد فاطمه بخصوص نازل شده است.
و نیز بعد از چهار واسطه از ابوحمزه ثمالى و او از امام باقر علیه‌السلام نقل گردیده که فرمود: این آیه درباره شیعه امیرالمؤمنین على علیه‌السلام و اولاد فاطمه علیهاالسلام بخصوص نازل شده است.
ابن عباس گوید: این آیه درباره مشرکین مکه نازل شده است. (چنانکه طى آیه ۶۸ سوره فرقان صفحه ۵۸۶ ذکر شده است) و نیز عبدالله بن عمر گوید که ما معتقد بودیم که تباهکاران و فتنه‌انگیزان داراى توبه نبوده و توبه آن‌ها پذیرفته نخواهد شد. مخصوصاً پس از ترک کردن آنان دین اسلام را تا این که این آیه بعد از وارد شدن رسول خدا صلى اللّه علیه و آله و سلم به مدینه نازل گردید و نیز ابن عباس گوید: این آیه درباره وحشى قاتل حمزه نازل شده است (و ما جریان مفصل آن را طى ذکر شأن و نزول آیه ۴۸ سوره نساء صفحه ۲۰۳ ذکر نموده ایم) گویند: بعد از مسلمان شدن وحشى پیامبر بر روى او نظر نمى افکند و مایل به دیدار او نبود وحشى مى پنداشت که با این کیفیت اسلام او درست نخواهد بود سپس این آیه نازل گردید و از آن پس پیامبر بر روى او مى نگریست.
عبدالله بن عمر گوید: این آیه درباره عیاش بن ابى ربیعه نازل شده و نیز درباره ولید بن ولید و جماعتى دیگر که مسلمان شده بودند ولى به مدینه هجرت نکرده بودند، نازل گردیده و مشرکین آن‌ها را آزار می‌دادند تا از اسلام برگردند.
و نیز گویند: این آیه درباره مشرکین مکه آمد و سبب نزول آن این بود که مشرکین مى گفتند: محمد صلى الله علیه و آله ادعا می‌نماید که هر که به خداوند شرک بیاورد و خون ناحق بریزد خداوند او را نیامرزد ولى ما که هر دو گناه را مرتکب شده ایم تکلیف ما چه خواهد بود. بنابراین چرا پیامبر ما را به اسلام دعوت می‌نماید سپس این آیه نازل گردید.
درباره شأن و نزول این آیه شریفه در میان احادیث فریقین (شیعه امامیه و اهل سنت و جماعت) مراحل افراط و تفریط مشاهده مى گردد چه آن که در میان احادیث امامیه کسانى که مشمول آیه واقع مى گردند، طبقه خاصى مورد نظر قرار گرفته اند و در میان احادیث اهل سنت مشرکین و مطرودین تازه مسلمان مشمول این آیه واقع گشته اند و در حدیث منقول از عبدالله بن عمر پا فراتر نهاده شده و به کسانى که از دین اسلام برگشته و آن را ترک گفته اند نیز سرایت داده شده است و از جمع بین احادیث فریقین و مخصوصاً حدیث منقول از صاحب تفسیر روض الجنان از مفسرین خاصه که ایشان هم شأن و نزول آن را درباره مشرکین که اسلام اختیار نموده، دانسته اند. می‌توان استنباط کرد که مراد از خطاب خداوند به جمله (اى بندگان من) عموم مسلمین مى باشد که اگر درباره خویشتن اسراف ورزیده و پا از دائره عصمت بیرون نهند از لطف و عنایت بى‌منتهاى پروردگار خود در صورت توبه کردن ناامید نگردند و مأیوس نباشند.