دنیای اطلاعات: فرمول یک که به اختصار «F1» نوشته میشود، همچنین به «مسابقات اتومبیلرانی جایزه بزرگ» نیز مشهور است. فدراسیون بینالمللی اتومبیلرانی (FIA)، سازماندهی ورزشهای اتومبیلرانی و مسابقات اتومبیلرانی را برعهده دارد.
زمانی که فرانسویها در سال ۱۹۰۶ اولین گرند پری (جایزه بزرگ) را برگزارکردند، فکرش را نمیکردند که به مسابقه بزرگی تبدیل شود. اولین مسابقه ۳۲ خودرو را در برمیگرفت که در مسیری به مسافت ۱۰۴ کیلومتر در نزدیکی لمانس برگزار شد و دو روز به طول انجامید. خودروی برنده یک رنو تحت هدایت فرنس سیز مجارستانی بود که سرعت متوسطی برابر ۱۰۰ کیلومتر در ساعت داشت.
از آن شروع ساده، فرمول یک متولد شد و با گذر زمان در این سالها به یکی از پرطرفدارترین ورزشهای دنیا تبدیل شده است. این ورزش میلیونها طرفدار و تعداد بسیار زیادی از اسپانسرها را به خود جذبکرده و قهرمانانی را معرفی میکند که، بهمانند مدال آوران المپیکی هستند. اما چرا؟ به این دلیل که فرمول یک خواسته ما برای رسیدن به نهایت تکنولوژی و لذتبردن را ارضا میکند و میتوان آن را تجربهای از سفرهای پرسرعت قلمداد کرد.
فرمول یک به کلاسی از خودروها گفته میشود که تک نفره و به اصطلاح «چرخ-باز» هستند. «چرخ-باز» به خودروهایی گفته میشود که تایرهای خودرو از بدنه جدا و خارج از آن هستند، برخلاف خودروهای معمولی که تایرها زیر سپر قرار گرفتهاند. فرمول ۱ گل سرسبد رقابتهای اتومبیلرانی است و معرفیکننده بهترین رانندهها و پیشرفتهترین ماشینها و تکنولوژیها است. قهرمانشدن در رقابتهای فرمول یک، یعنی شما بهترین بهترینها در بین رانندگان دنیا هستید. اما رسیدن به این قهرمانی و رانندگی در این رقاب به سادگی بهدست نمیآید. رانندههای امروزی قبل از رانندگی در بهترین مسابقه اتومبیلرانی برای سالیان به رقابت میپردازند و کسب تجربه میکنند. مقصود از لفظ «فرمول» مجموعهای از مقررات و قوانین است که تمامی شرکتکنندگان و خودروها باید از آن متابعت کنند. فصل قهرمانی فرمول یک جهان از مجموعهای از مسابقات، که به جایزه بزرگ مشهور است تشکیل شده، که معمولاً در فهرست پیستهای فرمول یک، و در معدودی موارد در جادههای بسته شهری برگزار میشود. نتایج تمامی مسابقات جمع بسته میشود تا دو فهرست قهرمانان فرمول یک جهان در هر سال، یکی در بخش فهرست رانندگان قهرمان فرمول یک جهان و دیگری در بخش فهرست سازندگان قهرمان فرمول یک جهان مشخص شود. این مسابقات یک رویداد مهم تلویزیونی است که میلیونها نفر از بیش از ۲۰۰ کشور جهان آن را بصورت زنده تماشا میکنند. خودروها با سرعتی تا ۳۵۰ کیلومتر در ساعت (حدود ۲۲۰ مایل در ساعت) با هم مسابقه میدهند.
مقررات این مسابقات شامل شماری محدودیتها و شرایطی است که خودروها باید از آن متابعت کنند. از جمله مواردی که این مقررات به خاطر آن تدوین شده، میتوان به کنترل ایمنی سرعتهای فزاینده اشاره کرد. از سال ۲۰۰۶ موتور درونسوز به موتورهای طبیعی V8 دارای (ظرفیت) جابجایی ۴/۲ لیتر است (که حدود ۸۰۰ اسب بخار قدرت و در حدود ۱۹۰۰۰ دور در دقیقه (رمپ) تولید میکند. عملکرد خودروها تا حدود زیادی به الکترونیک، آیرودینامیک، فنربندی و چرخها بستگی دارد.
مسابقات فرمول یک در طول تاریخ تحولات و تغییرات بسیاری را شاهد بودهاست. در طول سالهای متوالی موتورهای بسیاری به کار گرفته شده است؛ موتورهای عادی، تقویتشده و توربو، که از straight-4 تا H۱۶ با جابجایی سوخت ۵/۱ تا ۵/۴ لیتر متفاوت است. حداکثر قدرتی که در طول تاریخچه مسابقات به دست آمده ۱۲۰۰ اسب بخار در پیست مسابقات در دهه ۱۹۸۰ بودهاست.
قاره اروپا دارای طرفداران بسیاری از مسابقات فرمول یک و بازار اصلی آن است. با این وجود، مسابقات جایزه بزرگ در سرتاسر جهان برگزار شده، و با برگزاری مسابقات جدید در بحرین، جمهوری خلق چین، مالزی و ترکیه، کره جنوبی و هند دامنه این مسابقات در حال گسترش است.
مسابقات فرمول یک در مقام گرانترین ورزش جهان، دارای تأثیرات اقتصادی چشمگیری است و نزاعهای مالی و سیاسی آن نیز کاملاً مشهود است. جایگاه و محبوبیت بالای این ورزش آن را تبدیل به یک محیط آشکار تجاری کرده، که این امر منجر به سرمایهگذاریهای چشمگیری توسط حامیان مالی و تبدیل این سرمایهگذاریها به بودجههای عظیم برای تیمهای سازنده فرمول یک شدهاست.
دفتر مرکزی فدراسیون بینالمللی اتومبیلرانی (FIA) در شهر کنکورد، پاریس واقع است. این فدراسیون مسئولیت نظارت بر این مسابقات را برعهده دارد. رئیس کنونی این فدراسیون ژان تات است. حقوق تجاری فرمول یک در داراییهای گروه فرمول یک، که اکنون مالکیت آن در اختیار آلفا پرما است، سپرده شدهاست.
بالاترین رکورد ثبت شده سرعت در مسابقههای اتومبیلرانی فرمول ۱، ۳۶۹٫۹ کیلومتر بر ساعت میباشد.
تاریخ فرمول یک
برای آگاهی از جزئیات فصل جاری مسابقات رجوع کنید به فرمول یک – فصل ۲۰۰۷.
منشا مجموعه مسابقات فرمول یک مسابقات اتومبیلرانی جایزه بزرگ اروپاست. بسیاری از سازمانهای برگزار کننده مسابقات جایزه بزرگ پیش از جنگ جهانی دوم مقررات مسابقات جهانی را تدوین کردند، اما به دلیل تعلیق مسابقات در طول جنگ جهانی دوم، مسابقات قهرمانی رانندگان جهان در سال ۱۹۴۷ میلادی نهایی شد و نخستین بار به طور رسمی در سال ۱۹۵۰ اعمال شد. در سالهای ۱۹۵۰، ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ مسابقات قهرمانی کشوری در آفریقای جنوبی و انگلستان جریان داشت. مسابقات غیرقهرمانی فرمول یک در طول سالها برگزار میشدهاست اما به دلیل افزایش فزاینده هزینه مسابقات، آخرین دوره از این مسابقات در سال ۱۹۸۳ میلادی برگزار شد.
عنوان این ورزش، یعنی فرمول یک، بدین معناست که این ورزش باید پیشرفتهترین و رقابتیترین مسابقه در میان مسابقات قهرمانی فرمول باشد.
مسابقه و راهبرد
یک دوره از مسابقات جایزه بزرگ یک آخر هفته کامل را به خود اختصاص داده، و با یک تمرین آزاد با زمان یک ساعت و نیم در صبح روز جمعه، و یک تمرین آزاد در بعد از ظهر جمعه با زمان یک ساعت و نیم و سپس آخرین تمرین آزاد یه مدت یک ساعت در روز شنبه آغاز خواهد شد.رانندگان سوم اجازه دارند در روز جمعه برای تیمهایی که در فصل قبل رده پنجم یا کمتر را به خود اختصاص دادهاند رانندگی کنند. پس از این جلسات تمرین، یک جلسه انتخابی برگزار خواهد شد.
از سال ۲۰۰۳ تا کنون فرمت این دوره کیفیت سنجی چندین بار تغییر کردهاست. تلاشها بر این بودهاست که با استفاده از سیستم «one-shot»، که در آن هر راننده به تنهایی در پیست تنها یکبار فرصت دارد رکوردی را ثبت کند، جان و شوق تازهای برای دورههای کیفیت سنجی (زمان گیری) آفریده شود.
برای فصل مسابقات در سال ۲۰۰۶ سیستم کیفیت سنجی ناک اوت انتخاب شدهاست. سازمان FIA بازبینیهای خود برای مسابقات ۲۰۰۶ را از دور ۱۱ (Round ۱۱) شروع کرد، مسابقه بزرگ فرانسه ۲۰۰۶. که از فصل ۲۰۱۰ به دلیل افزایش تعداد تیمها و رانندگان تغییراتی کردهاست. در دور اول تمامی ۲۴ ماشین مسابقهای برای دوره کیفیت سنجی به رقابتی ۲۰ دقیقهای میپردازند. رانندگان میتوانند در مدت زمانی که دارند هر تعداد دوری که میخواهند در پیست بزنند و سریعترین دور آنها پبست خواهد شد. در پایان زمان هر رانندهای که دورش را به اتمام نرسانده فرصت این را خواهد داشت تا همان دور را به اتمام برساند. ۷ اتومبیلی که کند تر از بقیه بودهاند دیگر حق شرکت در دور زمان گیری را ندارند و به ترتیب ۷ خانه انتهایی جدول را پر میکنند.
۱۷ اتومبیل دیگر میتوانند در یک دور زمان گیری دیگر به مدت ۱۵ دقیقه رقابت کنند. در فرمت اصلی پس از ۱۵ دقیقه، ساعتها به سرعت متوقف میشوند. ۷ اتومبیلی که کند تر از بقیه بودهاند، به ترتیب در مکان ۱۱ تا ۱۷ جدول قرار میگیرند.
زمان برای ۱۰ اتومبیل باقی مانده برای یک دوره دیگر صفر میشود. مرحله پایانی در قوانین اصلی ۱۰ دقیقهاست. در پایان این مرحله خطهای ۱ تا ۱۰ مسابقه پر میشود و به رتبهٔ اول اصطلاحا Pole Position میگویند. مسابقه با یک دور آمادهسازی آغاز میشود و پس از آن اتومبیلها در خط شروع به ترتیب زمانی که کسب کردهاند قرار میگیرند. در صورتی که رانندهای در حین دور رژه اتومبیل را خاموش کند و بقیه از او رد شوند، او مجبور میشود برای شروع مسابقه در آخر صف قرار بگیرد. در صورتیکه حرکت کند و هنوز یک اتومبیل پشت او باشد، میتواند به جای اصلی خود در صف باز گردد. در صورتی که رانندهای در دقلیق آخر پیش از شروع با مشکلی مواجه شود، میتواند مسابقه را ازpit-lane آغاز کند. در صورتی که رانندهای تصمیم به چنین کاری بگیرد، باید صبر کند تا بقیه اتومبیلها رد شوند و بعد میتواند رقابت خود را آغاز نماید.
چراغ بالای میدان با خاموش شدن چراغهای قرمز علامت شروع مسابقه را میدهد. مسافت مسابقه معمولاً کمی بیشتر از ۳۰۵ کیلومتر(۱۹۰ مایل) است و مدت زمان آن به دو ساعت محدود شده است؛ در حالیکه در عمل مسابقات بیش از ۹۰ دقیقه بطول نمیانجامد. در طول مسابقه رانندگان میتوانند برای تعویض تایر یکبار یا بیشتر اقدام به pit stop (توقف برای تعمیر) کنند. رانندگان به ۷ مدل تایر مخصوص روزهای آفتابی، ۴ مدل تایر مخصوص روزهای بارانی و ۳ مدل تایر مخصوص باران شدید دسترسی دارند. ترکیب تایر هر مسابقه توسط شرکت تامین کنندهٔ تایرها انتخاب میشود. امتیازهایی را که FIA به ۱۰ راننده و تیم برتر میدهد بر اساس ۲۵-۱۸-۱۵-۱۲-۱۰-۸-۶-۴-۲-۱ خواهد بود (نفر اول ۲۵امتیاز، نفر دوم ۱۸ امتیاز و بهمین صورت). برنده مسابقات قهرمانی سالانه راننده و تیمی خواهد بود که در انتهای فصل مسابقات بیشترین امتیاز را کسب کرده باشد. اگر دو راننده و تیم دارای امتیاز مساوی باشند و برای قهرمانی راننده و یا تیم مسابقه میدهند، برنده کسی خواهد بود که تعداد مسابقات جایزه بزرگ بیشتری را در طی آن فصل برنده شده باشد.
رانندگان و سازندگان
تیم فرمول یک باید بدنه اتومبیلی را که میخواهند در آن مسابقه بدهند بسازند و بنابراین اصطلاح «تیم» و «سازندگان» کم و بیش یه جای هم بکار میروند. این ویژگی باعث تمایز این مسابقه از سایر سریها مانند لیگ مسابفات ایندی میشود که در آن تیمها میتوانند ماشین مسابقهای خود را خریداری کنند و همچنین سری اسپکاز جمله سریهای GP2 که در آن تمامی ماشینها باید ویژگیهای مشابهای داشته باشند. در سالهای اولیه، تیمهای فرمول یک موتورها را نیز خود میساختند، که با افزایش حضور شرکتهای مهم سازنندهِ اتومبیل مانند بی. ام. و، مرسدس-بنز، رنو، تویوتا و هوندا که به معنای بیهودگی ساختن انفرادی موتورها بود، این قضیه کاهش پیدا کرد.
در اوایل حضور کارخانهها به صورت «تیم کارخانه» بود (یه معنای تیمی که متعلق به یک کارخانهِ مهم است)، مانند آلفا رومئو، فراری، فیات و یا رنو. شرکتهایی مانند کلایمکس، رپکو، کاسورس، هارت، جاد و سوپرتک که وابستگی تیمی مستقلی نداشتند، غالبا موتورهایشان را به تیمهایی که خود استطاعت ساخت آنها را نداشتند میفروختند. با پیشی گرفتن طمع و توانایی ساخت کارخانهها، امروزه تقریباً تمامی موتورها توسط کارخانههای مهم ساخته میشوند.
با وجود از میان رفتن تیمهای کارخانهای در اوایل دهه ۱۹۸۰، در دهههای ۱۹۹۰ و ۲۰۰۰ دوباره اینگونه تیمها به میدان آمدند و در حال حاضر شرکتهایی مانند تویوتا، فراری (فیات)، هوندا، رنو و بی. ام؛ و یا برای خود تیم نشکیل داده و یا از میان تیمهای موجود یکی را خریداری کردهاند. مرسدس بنز (دایمرکرایسلر) ۴۰٪ از تیم مکلارن را در اختیار دارد و موتورهای این تیم را میسازد. سایر تیمها یا موتور را از تیمهای کارخانهای و یا از شرکت Cosworth که در حال حاضر تنها شرکت تجاری فروشندهِ اینگونه موتورها است خریداری میکنند.
در مسابقهِ فصل نخستین ۱۹۵۰ بیش از ۱۸ تیم مسابقه دادند که به دلیل هزینههای بالا بسیاری از آنها ار دور خارج شدند. در واقع کمی اتومبیلهای مناسب برای شرکت در مسابقات فرمول یک در طول دهه اول اینگونه مسابقات باعث ظهور ماشینهای فرمول دو شد. تیم فراری تنها تیم فعال باقی مانده از مسابقات سال ۱۹۵۰ است و در مورد مسابقات سال ۲۰۰۶ یازده تیم در دور بودند که هر کدام دارای دو اتومبیل بودند. اگرچه تیمها به ندرت اطلاعاتی در مورد بودجه خود را فاش میکنند، اما بر اساس برآوردها بودجه آنها بین ۷۵ تا ۵۰۰ میلیون دلار است.
برای ورود یک تیم به مسابقات جهانی قهرمانی فرمول یک بیش از ۲۵ میلیون پوند (حدود ۴۷ میلیون دلار) باید به صورت پیش-پرداخت به فدراسیون بینالمللی اتومبیل پرداخت شود، که این مبلغ در زمان فصل مسابقه به تیم بازگردانده میشود؛ و بنابراین سازندگانی که تمایل به حضور در فرمول یک دارند ترجیح میدهند از میان تیمهای موجود یکی را انتخاب کنند: خرید تیرل توسط B.A.R. و خرید جردن توسط میدلند باعث سلب مسئولیت هر دوتای این تیمها از پرداخت این مبلغ قابلتوجه شد.
هر اتومبیل دارای یک شمارهاست. به قهرمان دوره قبلی مسابقات قهرمانی رانندگی شماره یک داده میشود و به هم گروه این تیم شماره دو داده میشود. در واقع شمارهها بر اساس رتبه تیمها در مسابقات دوره قبل به آنها داده میشوند. استثنائاتی نیز وجود داشته که از آن جمله این است که در سال ۱۹۹۳ و ۱۹۹۴ قهرمان مسابقات قهرمانی رانندگی جهان که به ترتیب (نیجل منسل و الین پراست) بودند دیگر در فرمول یک مسابقه نمیدادند. در این حالت به رانندگان تیم قهرمان سال گذشته شمارهِ صفر و دو داده میشود. شمارهِ ۱۳ از سال ۱۹۷۴ مورد استفاده قرار نگرفتهاست، شمارهای که پیش از آن با صلاحدید دستاندرکاران مسابقه گهگاه استفاده میشد. قبل از سال ۱۹۹۶، تنها برندهِ مسابقه قهرمانی جهان و تیم وی بودند که شماره جدیدی که در واقع شماره قهرمان قبلی بود میگرفتند و سایر تیمها شمارههای سالهای قبل را داشتند، که همان شمارهای بود که در شروع فصل سال ۱۹۷۴ به آنها داده شده بود. بطور مثال، فراری بدون توجه به رتبهاش در مسابقات سالهای متمادی شمارهِ ۲۷ و ۲۸ را داشت. از آنجا که در اوایل دهه ۱۹۹۰، شکلگیری تیمها و وضعیت آنها به سرعت تغییر میکرد، این شرایط باعث درهم شدن شمارهها شد، تا اینکه در سال ۱۹۹۶ سیستم جدید برای این منظور مورد استفاده قرار گرفت.
مایکل شوماخر دارای رکود در قهرمانی مسابقات رانندگی میباشد (هفت بار) و فراری نیز در بین سازندگان بالاترین رکورد را دارد.(چهارده بار) جوچن ریندت و آیرتون سنا قهرمانانی هستند که در یک حادثه کشنده در مسابقات کشته شدند.
گراند پری
تعداد گراندپریهایی که در یک فصل برگزار میشوند در سالهای مختلف متفاوت بودهاست. فصل افتتاحیه مسابقات سال۱۹۵۰ متشکل از تنها هفت مسابقه بود؛ ولی با گذشت سالها این رقم تقریباً سه برابر شدهاست. اگرچه تعداد مسابقات از دهه ۱۹۸۰ تقریباً روی عدد ۱۶ و یا ۱۷ ثابت ماند، اما در سال ۲۰۰۵ این رقم به سقف نوزده بازی رسید.
شش تا از هفت مسابقهِ منطقهای در اروپا برگزار شد؛ تنها مسابقهِ غیر اروپایی که در سال ۱۹۵۰ به حساب قهرمانی جهان محسوب شد مسابقهِ ایندیاناپلیس ۵۰۰ بود که به دلیل عدم وجود تیمهای فرمول یک نظربه مقتضیات این مسابقه که اتومبیلها باید ویژگیهایی متمایز با سایر مسابقات میداشتند، جایزه بزرگ آمریکا بعدها جای این مسابقه را گرفت. قهرمانی فرمول یک بتدریج به سایر کشورهای غیراروپایی نیز راه پیدا کرد. آرزانتین میزبان اولین جایزه بزرک آمریکای جنوبی در ۱۹۵۳ بود و مراکش نیز میزبان اولین مسابقات قهرمانی جهان آفریقا در سال ۱۹۵۸ بود. در آسیا کشور(ژاپن در سال ۱۹۷۶)و در اقیانوسیه (کشور استرالیادر سال) ۱۹۸۵ میزبان بودند. در حال حاضر نوزده مسابقهِ موجود به قارههای اروپا، آسیا، استرالیا، آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی گسترش یافتهاند.
در قدیم، هر کشور میزبان یک گراندپری میشد که به نام خود کشور نامگذاری میشد. در صورتی که یک کشور میزبان چندین گراندپری در طول یکسال میشد، به این گراندپریها اسمهای مختلفی داده میشد.
گراندپریها که سابقه برخی از آنها حتی به قبل از مسابقات جهانی قهرمانی فرمول یک برمیگردند، هر سال در یک پیست برگزار نمیشوند. بطور مثال گراندپری انگلیس اگرچه از سال ۱۹۵۰ هر ساله برگزار شدهاست، از سالهای ۱۹۶۳ تا ۱۹۸۶ بین برندز هتچ و سیلوراستون در تغییر بودهاست. تنها مسابقه دیگری که در تمامی مسابقات قهرمانی جهان بودهاست گراندپری ایتالیا است؛ که هر ساله درMonza برگزار شدهاست، و تنها در سال ۱۹۸۰ در Imola برگزار شد که در حال حاضر محل برگزاری گراندپری سنت مارینو است.
از جملهمسابقات اخیر گراندپری در بحرین برگزار شد که در واقع اولین حضور فرمول یک در خاورمیانهاست، محلی که دارای جادههای بیابانی مخصوص و با کیفیتی است که برای انجام این گونه مسابقات ساخته شدهاند. گراندپری بحرین و سایر مسابقات مشابهِ جدید در ترکیه و چین در واقع نشاندهنده فرصتهای جدید برای رشد وترقی گراندپری فرمول یک است، در حالیکه امکانات جدید نیز موانع بر سر راه محل برگزاری سایر مسابقات فرمول یک در سطح جهان را برداشتهاند.
میدان مسابقات
یک میدان معمولاً جادهای مستقیم در پیست مسابقات است که در آن خط شروع قرار دارد. «پیت لین» در کنار مسیرمستقیم وخط شروع قرار دارد که رانندگان برای زدن بنزین وتعویض تایردر طول مسابقه وارد این لاین میشوند البته ازحدودسال۲۰۱۰خودروها مجازنیستند که در طول مسابقات سوختگیری کنند. تیمها نیز اتومبیل را قبل از مسابقه در همین مکان بازدید میکنند. طرح بقیه پیست کاملاً با قسمت ابتدایی آن متفاوت است. با این حال مسیر پیست معمولاً در جهت عقربههای ساعت تنظیم میشود. پیستهایی که بر خلاف عقربههای ساعت طراحی شدهاند و در آنها پیچها در سمت چپ قرار دارند، باعث بروز مشکلاتی از جمله درد در ناحیه گردن برای رانندگان میشوند، زیرا در اتومبیلهای فرمول یک پیچهای سمت چپ باعث میشوند تا سر رانندگان با نیروی زیادی در جهت مخالف پرتاب شود و رانندگان برای جلوگیری از این عمل مجبورند فشار زیادی به گردنشان وارد کنند. بسیاری از این پیچها بدلیل ویژگیهایی که دارند صاحب نام شدهاند، مانند پیچ روژ در پیست اتومبیلرانی اسپافرانکورچمپس، پیچ پارابولیکا در پیست اتومبیلرانی نشنال مونزا و پیچ تامبورلو در پیست اتومبیلرانی دینو فراری. دیگر موارد مثل ساختار جادهها در پیست اتومبیلرانی ایندیاناپولیس با سه پیچ به گونهای طراحی شدهاند که «نیروی G» و تأثیر آن بر روی لغزندگی را نیز تحت تأثیر قرار دهند. متاسفانه در پیستهای پارک زاندورت در کشور هلند و کیالامای در آفریقای جنوبی مسابقات فرمول یک برگزار نمیشود.
اغلب پیستهایی که اکنون از آنها استفاده میشود، مخصوص مسابقه ساخته میشوند. تنها پیست رسمیای که واقعا در خیابانهای شهری واقع شدهاست، پیست موناکو میباشد که مسابقات گراندپری موناکو در آن برگزار میشود. با این حال، این مسابقات در مکانهای شهری دیگر نیز بصورت غیررسمی برگزار میگردند (برای مثال در شهرهای لاسوگاس و دیترویت در ایالات متحده آمریکا). همچنین پیشنهاد برگزاری این مسابقات در شهرهای لندن و بیروت نیز به بحث و بررسی گذاشته شدهاست. چند پیست دیگر نیز کاملاً و یا تا حدودی در خیابانهای شهری قرار دارند که پیست اتومبیلرانی اسپا-فرانکورشامپ از آن جملهاست. همچنین ادامه استفاده از پیست موناکو نیز تنها بدلیل جاذبه و تاریخ مسابقات قهرمانی موناکو است، زیرا این پیست در واقع نیازمندیهای ایمنی جادهای را تامین نمیکند. گفته میشود که رانندگی نلسون پیکوت که سه بار عنوان قهرمانی جهان را بدست آوردهاست، در این پیست همچون «دوچرخه سواری در اتاق نشیمن» است.
طراحی پیچها به منظور حفظ امنیت رانندگان بر حسب قوانین جدید فدراسیون بینالمللی اتومبیلرانی پیچیده و پیچیده تر میشود. نمونه آن پیست اتومبیلرانی بحرین است که توسط هرمن تیلک شبیه بسیاری از پیستهای جدید مسابقات فرمول یک طراحی شدهاست.
در دهه ۱۹۵۰ یک راننده بطور اتفاقی متوجه شد که استفاده از «کوپه کاه» در اطراف مسیر باند مسابقات باعث کاهش خطرات و سوانح میشود و به همین ترتیب در پیچهای مدرن پیستهای فرمول یک، فضای خالی در نظر گرفته شده و با استفاده ازبستههای شنی، سدی از لاستیکها در دو طرف مسیر قرار داده میشوند و نهایت سعی در کاهش خطرات احتمالی درنظر گرفته شدهاست. پس از مرگ آیرتون سنا و رونالد راتزنبرگز در مسابقات سال ۱۹۹۴ در پیست اتومبیلرانی انزودینو فراری، فدراسیون بینالمللی اتومبیلرانی تغیراتی اجباری را بر روی پیستها اعمال کرد که هنوز هم ادامه دارد. هدف از این تغییرات همخوان کردن بهتر سرعت اتومبیل با فضای مورد نیاز برای کاهش سرعت قبل از رسیدن به موانع و قابلیت این موانع در در جذب انرژی حاصل از تصادف است.
برخی از پیستهای جدید فرمول یک خصوصا پیستهای طراحی شده توسط تیلک به دلیل عدم برخورداری از «مسیر عبور» مورد انتقاد قرار گرفتهاند. با این حال در مورد این مطلب که استانداردهای امنیتی فرمول یک در پیستهای جدید بیشتری رعایت شدهاند، توافق وجود دارد.
اتومبیلها و تکنولوژی
ماشینهای مدرن فرمول یک تکسرنشین، دارای جای باز برای راننده، موتورمیانی و همچنین چرخهای بدون حفاظ هستند. بدنه این اتومبیلها عمدتاً از ترکیبات فیبر کربن ساخته میشوند که در عین سبکی بسیار مستحکم هستند. وزن کل اتومبیل شامل موتور و راننده تنها ۶۰۵ کیلوگرم خواهد بود. در واقع این حداقل وزنی است که طبق قوانین این اتومبیلها باید داشته باشند.
چسبندگی بالا به جاده و قدرت مانور بسیار بالای اتومبیلهای فرمول یک عمدتاً از طریق نیروی ائرودینامیک تامین میشود. این نیرو غالبا توسط «بال» هایی که در پشت و جلوی اتومبیل قرار دارند و قسمت اندکی از آن نیز توسط نیروی ایجاد شده بهوسیلهِ هوا در زیر سطح ماشین ایجاد میشود؛ و نسل کنونی این خودروها تعداد زیادی بال کوچک و پرههای چرخشی برای کنترل جریان هوا روی خودرو هستند.
یک عامل مهم در کنترل سرعت این ماشینها طرح لاستیکها است. تایر اتومبیلهای فرمول یک مانند سایر خودرهای مسابقههای پیستی دارای سطح «صاف» (بدون شیار) نیستند. هر لاستیک دارای چهار شیار بزرگ دایرهای است که برای کنترل سرعت طراحی شدهاست. فنربندی چرخها دارای دو جناق است و درتمامی جهات توسط فنرهای میلهای و ضربهگیرهایی به بدنه اتصال دارد. ترمزهای صفحهای کربن به دلیل وزن کم و توان ایجاد اصطکاک بالا مورد استفاده قرار میگیرند. این نوع ترمزها باعث عملکرد ترمزی مناسبی میشوند و در واقع عاملی است که باعث رضایت اغلب رانندگان جدید فرمول یک میشود.
موتورهای اتومبیلهای فرمول یک در حال حاضر ۲٫۴ لیتری و هشت سیلندرهستند و در ساخت و طراحی آنها باید بسیاری محدودیتهای دیگر نیز در نظر گرفته شوند. موتورهای نسل ۲۰۰۶ دارای دورموتور حداکثز ۱۸۰۰۰ دور در دقیقه و توان موثر حداکثر ۸۰۰ bhp هستند. استفاده از بسیاری از انواع تکنولوژیها شامل- فنربندی اکتیو، کنش زمین، آیرودینامیک و توربوچارجر طبق قوانین فعلی ممنوع است. با این وجود نسل ۲۰۰۶ خودروهای فرمول یک در برخی پیستها (مونزا) میتوانند به سرعتی بیش از ۳۵۰ کیلومتر در ساعت (حدود ۲۲۰ مایل در ساعت) برسند. حتی یا وجود محدودیتهای مربوط به آیرودینامیک، نیروی روبه پایین آیرودینامیکی برابر با وزن اتومبیل است و این ادعا که خودروهای فرمول یک توانایی «رانندگی بر روی سقف» را دارند اصولا درست است، حتی اگر عملاً اینطور نباشد. سرعت داونفورس کاملی برابر با ۲/۵ برابر وزن ماشین قابل حصول است. داونفورس به این معنا است که این خودروها در پیچها نیروی جانبیای در حدود۴/۵ برابر نیروی جاذبه (۴٫۵ g) بدست میآورند- در مورد ماشینهای جادهای این رقم معادل ۱ g است. در نتیجه در پیچها سر راننده با نیرویی معادل ۲۵ کیلوگرم به یک طرف کشیده میشود. چنین نیروی جانبی بالایی میتواند نفس کشیدن را بسیار سخت کنند و بنابراین راننده باید تمرکز بالایی داشته باشد تا بتواند مسیر ۳۰۵ کیلومتری را در یکی دو ساعت طی کند.
آینده ماشینهای فرمول یک
در اوایل قرن ۲۱ مسابقات ومدیران فرمول یک دوران سختی را پشتسر گذاشتند. تعداد تماشاچیان کاهش یافت و علاقهمندان به این مسابقات بدلیل برتری مایکل شوماخر و فراری در بیشتر مسابقات، علاقه خود را تقریباً از دست داده بودند.
FIA وظیفه دارد قوانینی را وضع نماید تا با هزینههایی که هر روزه با سرعت زیادی در حال افزایش هستند و تیمهای کوچکتر را تحت تأثیر قرار میدهند، مقابله کرده و ایمنی مسابقات را افزایش دهد.
برای دستیابی به این هدف، FIA در سالهای اخیر قوانین جدیدی را وضع نموده که نمونههایی از آنها عبارتاند از محدودیتهای جدید در نوع تایرها، موتورهای چند مسابقهای و کاهش داونفورس. در تغییر قوانین دو عامل امنیت و هزینه در اولویت قرار دارند و FIA در مجامع عمومی به صراحت بیان کردهاست که همچنان به تغییر قوانین با در نظر گرفتن دو عامل فوق ادامه میدهد.
در سالهای آتی تغییرات اساسی بیشتری در قوانین اعمال خواهد شد. در اکتبر سال ۲۰۰۵ پیشنهاد FIA در مورد افزایش سبقت با موافقت اکثر تیمها روبرو شد. طبق این پیشنهاد قرار شد بال پشت را که تا آن تک بود با دو بال جعبه-مانند عوض کنند که هرکدام در بالای یکی از چرخهای عقب قرار میگرفت. این تغییرات در سال ۲۰۰۷ اعمال خواهند شد. در طولانی مدت FIA قصد دارد محدودیتهای بیشتری را در مورد آزمایشات و بررسیها و همچنین در مورد استفاده از بخشهای الکترونیکی استاندارد و تایرها اعمال کند.
به منظور سازگارتر کردن این ورزش با اهداف آن به عنوان یک ورزش قهرمانی جهانی، برنی اکلستون، رییس FOM، تعدادی مسابقه جایزه بزرگ را در چند کشور دیگر ترتیب دادهاست و در حال مذاکره برای برگزاری مسابقات جدیدتری در آینده میباشد. گسترش این ورزش به زمینههای جدیدتر در سطح جهانی، چند پرسش را در مورد اینکه این ورزش باید به چه چیزهایی محدود شود پدید آوردهاست.
به دلیل تنوع مسابقات در فصل مسابقات سال ۲۰۰۵، نماسازی ارقام موجود از بهبود اوضاع حکایت دارد. در سال ۲۰۰۵، با تبدیل شدن رنو و مکلارن-مرسدس به تیمهای برتر فرمول ۱ و دستیابی فرناندو آلونسو به قهرمانی جهانی، دوران برتری فراری به پایان رسید. از آن به بعد این ورزش با اقبالی ناگهانی مواجه شد بطوریکه برای فصل مسابقات ۲۰۰۸، ۲۲ تیم برای دستیابی به دوازدهمین جای موجود در مرحله نهایی تقاضا کردند (که این موقعیت در نهایت به پرودرایو اعطا شد).
مصرف سوخت
متوسط مصرف سوخت اتومبیلهای فرمول ۱ حدود ۷۵ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر است.
شتاب مثبت و منفی
اتومبیلهای مسابقه فرمول ۱ در هر ۴ ثانیه میتوانند سرعت خود را به ۱۶۰ کیلومتر بر ساعت برسانند و سپس متوقف شوند.
منبع: ویکی پدیا دانش نامه آزاد