دنیای اطلاعات: داکسی سایکلین نوعی آنتی بیوتیک از دسته تتراسایکلین میباشد. این دارو به فرمول C22H24N2O8, HCl, ½ C2H6O, ½ H2O ودارای وزن ملکولی ۵۱۲٫۹ است. این دارو دارای حلالیت بالا در چربی است ولی دارای تمایل اندکی در باند شدن به کلسیم سرمی است.
نام ژنریک
داکسی سیکلین یا داکسی سایکلین
نام لاتین
Doxycycline
نام تجاری
®Vibramycin
گروه دارویی – درمانی
تتراسیکلین – آنتی بیوتیک
طبقه بندی در بارداری
گروه D
اشکال دارویی
- کپسول: ۵۰ میلی گرم و ۱۰۰ میلی گرم
- قرص روکشدار: ۱۰۰ میلی گرم
موارد مصرف
- داکسی سایکلین (کپسول داکسی سایکلین ۵۰ یا ۱۰۰) یا (قرص داکسی سایکلین ۱۰۰) در درمان عفونت های ناشی از ارگانیسم های حساس کاربرد دارد. از داکسی سایکلین در عفونت های کلامیدیاتراکوماتیس دستگاه تناسلی-ادراری؛ اورتریت غیر گونوکوکی و عفونت های بدون عارضه اورتال (عفونت های ارداری)، اندوسرویکال (عفونت های داخل رحمی) و رکتال استفاده می شود.
- داکسی سیکلین برای پیشگیری از بیماری های عفونی در افرادی که مورد تجاوز قرار گرفته اند، کاربرد دارد. همچنین برای جلوگیری از «اسهال مسافران» ناشی از ارگانیسم ایشرشیاکلی انتروتوکسیژنیک هم استفاده می شود.
- در درمان بیماران مبتلا به گنوره یا سوزاک و سیفلیس که به پنی سیلین حساس هستند، داکسی سایکلین کاربرد دارد.
- داکسی سایکلین داروی مناسبی برای درمان تب مالت نیز به حساب می آید.
- داکسی سایکلین برای درمان جوش صورت یا آکنه نیز مصرف می شود.
روش و مقدار مصرف
- نحوه مصرف داکسی سایکلین در بالغین: ۱۰۰ میلی گرم (یک قرص ۱۰۰ یا کپسول)، هر ۱۲ ساعت یک بار استفاده می شود.
- نحوه مصرف داکسی سایکلین در کودکان بالای ۸ سال و وزن کمتر از ۴۵ کیلوگرم: روز اول درمان ۴٫۴ میلی گرم بر کیلوگرم هر ۱۲ساعت یک بار از راه خوراکی استفاده می شود. سپس روزانه ۲٫۲ تا ۴٫۴ میلی گرم بر کیلوگرم هر ۱۲ ساعت استفاده می شود.
- در مورد کودکان با وزن بیشتر از ۴۵ کیلوگرم، دوزاژ مانند بالغین است.
مکانیسم اثر
- داکسی سیکلین، یک آنتی بیوتیک باکتریواستاتیک است که بعد از انتقال فعال به درون باکتری، به صورت برگشت پذیر به زیر واحد ۳۰S ریبوزوم باکتری متصل شده و باعث مهار سنتز پروتئین توسط باکتری می گردد.
فارماکوکینتیک
- نیمه عمر داکسی سایکلین ۱۴ تا ۱۷ ساعت است.
- این دارو بدون تغییر از راه ادرار دفع می شود.
نکات با اهمیت
- داکسی سایکلین در کودکان زیر ۸ سال منع مصرف دارند. زیرا می تواند باعث اختلال در ساخت استخوان و دندان شود و رنگ دندان ها را تغییر می دهد به دلیل این که داکسی سیکلین به آسانی به کلسیمی که در استخوانهای تازه تشکیل شده یا در دندانهای کودکان کم سن رسوب کرده است، متصل می شود.
- اگر داکسی سایکلین در بارداری استفاده شود، می تواند با رسوب در دندانهای جنین، موجب فلوئورسانس، تغییر رنگ و دیسپلازی مینای دندان گردد. داکسی سیکلین می تواند در استخوانهای جنین رسوب کرده و باعث ایجاد ناهنجاری های استخوانی یا توقف رشد شود.
- تاریخ مصرف داکسی سیکلین اهمیت زیادی دارد، زیرا اگر دارویی که تاریخ گذشته باشد مورد استفاده قرار گیرد می تواند باعث ایجاد سمیت کلیوی شود به دلیل این که مصرف داکسی سیکلین تاریخ گذشته در ایجاد اسیدوز توبولی کلیوی و سایر اشکال آسیب کلیوی که منجر به احتباس ازت می شوند، دخیل است.
موارد منع مصرف
- افرادی که حساسیت مفرط به دارو دارند.
- داکسی سایکلین در بارداری به خصوص در نیمه دوم بارداری منع مصرف دارد.
- داکسی سایکلین در کودکان زیر ۸ سال منع مصرف دارد.
موارد احتیاط
- افرادی که دچار اختلال عملکرد کلیه هستند.
- افرادی که دچار اختلال عملکرد کبد هستند.
- افرادی که مستقیما در معرض نور خورشید و یا اشعه ماوراء بنفش قرار دارند.
تداخلات دارویی
- مصرف داکسی سایکلین اثرات داروهای ضد انعقاد خوراکی را افزایش می دهد.
- مصرف همزمان باربیتوراتها، فنی توئین یا کاربامازپین باعث غیر فعال شدن این دارو می شود.
- داکسی سایکلین اثر داروهای ضد بارداری خوراکی را کاهش می دهد.
- آنتی اسید های حاوی آلمینیوم، کلسیم، منیزیم و بیسموت سابسالیسیلات و فرآورده های حاوی آهنباعث کاهش جذب داکسی سایکلین می شوند.
عوارض جانبی
هر دارو به موازات ایجاد اثرات درمانی مورد نظر، ممکن است سبب بروز عوارض ناخواسته نیز بشود. اگرچه کلیه این عوارض در یک فرد مشاهده نمی شود ولی در صورت بروز هر یک از عوارض زیر با پزشک معالج مشورت نمایید.
از جمله عوارض جانبی داکسی سایکلین می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- CNS: هیپرتانسیون اینتراکرانیال
- CV: پریکاردیت
- Derm: راش، کهیر، حساسین به نور، تغییر رنگ در ناخن ها و دندان ها، درماتیت شدید
- EENT: زخم های دهانی،
- GI: بی اشتهایی، تهوع، استفراغ، اسهال، انتروکولیت، ضایعات التهابی در ناحیه آنوژنیتال
- GU: سمیت کلیوی برگشت پذیر (سندرم فانکونی) در اثر مصرف داروی تاریخ گذشته
- HEMA: نوتروپنی، ائوزینوفیلی
- Metabolic: افزایش سطح BUN سرم
- Other: عفونت ثانویه قارچی و باکتریایی
توجه: در صورت بروز افزایش حساسیت، اختلال عملکرد پیشرونده کلیه، عفونت ثانویه و یا اسهال شدید مصرف دارو باید قطع شود.
مصرف در بارداری و شیردهی
- داکسی سایکلین نباید در بارداری مصرف شود.
- همچنین این دارو در شیر ترشح می شود و مصرف داکسی سایکلین در شیردهی توصیه نمی شود.
توجهات پزشکی – پرستاری
- باید به بروز علائم عفونت ثانویه توجه داشت، عفونت ثانویه بیشتر متعاقب درمان دراز مدت و در افراد مسن، ناتوان، بیماران مبتلا به دیابت و لوپوس دیده می شود.
- خانم هایی که قرص های ضد بارداری بطور همزمان با داکسی سایکلین استفاده می کنند، مستعدبروز التهاب واژن کاندیدیایی یا عفونت واژن هستند.
- در صورت بروز عفونت ثانویه، مصرف دارو باید قطع گردد.
- دوزاژ دارو در بیماران مبتلا به اختلال عملکرد کلیه و کبد باید کاهش یابد.
- بروز ازوفاژیت (التهاب مری) بدنبال مصرف داکسی سایکلین بخصوص در افراد بالای ۴۰ سال زیاد است. در صورت بروز اشکال در بلع و یا بلع دردناک مصرف دارو باید قطع گردد.
توجهات بیمار – خانواده
- داکسی سیکلین را همراه با آب فراوان مصرف نمایید تا مطمئن شوید که دارو به معده برسد زیرا در این صورت احتمال بروز ازوفاژیت (التهاب مری) کاهش می یابد.
- حداقل ۹۰ دقیقه بعد از مصرف دارو دراز نکشید زیرا PH دارو خیلی کم است و اگر به سمت مری بازگردد و در مری باز شود می تواند باعث ایجاد التهاب و زخم در مری شود.
- در صورت ایجاد مشکلات گوارشی، می توان کپسول یا قرص داکسی سایکلین را همراه با غذا مصرف نمود.
- قبل از مصرف دارو، حتما تاریخ مصرف آن را کنترل نمایید. در صورت مصرف فراورده های تاریخ گذشته احتمال بروز سندرم شبیه فانکونی و سندرم شبیه LE وجود دارد.
- دارو باید سر وقت معین مصرف شود و علیرغم احساس بهبودی، درمان را مطابق دستور ادامه دهید.
- از مصرف آنتی اسید، مکمل های حاوی کلسیم، منیزیم و آهن با فاصله ۱ تا ۳ ساعت پس از مصرف داکسی سیکلین، پرهیز نمایید.
- مصرف همزمان داکسی سایکلین با قرص های ضد بارداری باعث می شود اثر قرص های ضد بارداری کاهش یابد، بنابراین خانم هایی که تحت درمان با این دارو هستند و از روش جلوگیری با قرص های ضد بارداری استفاده می کنند، باید این نکته را مورد توجه قرار دهند.
- در صورت بروز علائم عفونت ثانویه مانند رویش زواید سیاه رنگ و خزه مانند روی زبان، خارش و ترشح واژینال، مدفوع شل و آلرژی، حتما به پزشک اطلاع دهید.
شرایط نگهداری دارو
- دارو را در ظروف در بسته، محل خشک و به دور از نور و در درجه حرارت ۱۵ تا ۳۰ درجه سانتیگراد نگهداری نمایید.
منبع:
۱- راهنمای کاربرد داروهای ژنریک ایران، تالیف دکتر رامین خدام
۲- درسنامه جامع داروهای رسمی ایران – ایران فارما، تالیف دکتر سعید شهراز- دکتر طاهره غازیانی
۳- فارماکولوژی پایه و بالینی کاتزونگ