همه چیز درباره آکواریوم گیاهی (پلنت)

دنیای اطلاعات: نکات بسیار زیادی باعث شده تا علاقه مندان به آکواریوم، از میان انواع آکواریوم های موجود، آکواریوم گیاهی را انتخاب کنند و اکنون آکواریوم های گیاهی پرطرفدارترین نوع آکواریوم در سراسر جهان هستند. آکواریوم های گیاهی نوعی از آکواریوم های آب شیرین هستند که با گونه های مختلف گیاهان طبیعی تزیین شده اند. مردم از سال ها پیش در آکواریوم هایشان از گیاهان طبیعی استفاده می کردند و گیاهان آبزی متداول عبارت بودند از چند گونه محدود (کریپتون برگ بلند، گندمی، شویدی، خرفه ای و خنجری) و این محدود بودن باعث عدم توانایی ایجاد طرح هایی متنوع می شدند.
نام آکواریوم گیاهی را می توان به هر آکواریومی که در ان از گیاهان ابزی نگهداری می شود نسبت داد. در ادامه انواع آکواریومهای گیاهی شرح داده خواهد شد.
گسترش بازار آکواریوم های گیاهی مدرن در ایران و وجود گونه های مختلف گیاهان آبزی در بازار، هر بیننده علاقه مندی را به فکر راه اندازی یک آکواریوم گیاهی می اندازد. اما راه اندازی غیر اصولی یک آکواریوم گیاهی باعث می شود که با گذشت زمان، گیاهان از بین بروند و شخص از آکواریوم گیاهی اش دل زده شود, لذا توجه به نیازهای گیاهان آکواریومی و تجهیزات لازم برای راه اندازی اصولی یک آکواریوم گیاهی بحث مهمی است که در ادامه به آن نیز می پردازیم.

مزایا و ویژگی های آکواریم گیاهی

اصولا راه اندازی یک آکواریوم گیاهی حرفه ای نسبت به آکواریوم های معمول هزینه بالاتری دارد و هزینه آن نزدیک به هزینه راه اندازی آکواریوم آب شور است با این تفاوت که هزینه و مراقبت‌های لازم برای نگهداری آکواریوم گیاهی حرفه ای بسیار بسیار کمتر از آکواریوم آب شور است.ولی راه اندازی آکواریوم های گیاهی غیر حرفه ای به مراتب کمتر می‌باشد. از سوی دیگر قیمت ماهی‌ها و بی مهرگان مورد استفاده در آکواریوم گیاهی بسیار کم و ناچیز است و این نکات از مزایای آکواریوم گیاهی نسبت به آکواریوم آب شور است. لازم به ذکر است که آکواریوم آب شور از نظر تنوع در طراحی هرگز به آکواریوم گیاهی نمی رسد، چراکه شما تنها به چند شکل ساده می توانید دکور یک آکواریم آب شور را بچینید و این محدودیت باعث می‌ شود که دکور داخل آکواریم آب شور بعد از مدتی برای بیننده کسالت آور شود در حالیکه در طراحی آکواریوم گیاهی دست شما باز است و می توانید صدها طرح مختلف از چندین سبک متفاوت را در دکور آکواریوم خود اجرا نمایید و هر از گاهی با اعمال تغییراتی از جمله جابجا کردن سنگ و چوب و گیاهان داخل آکواریومتان، تغییراتی اساسی در دکور آن بدهید. سرعت رشد و تغییر سریع حجم گیاه ها و همچنین معجزه رنگ سبز در آ رامش وزیبایی از دیگر مزایای آکواریوم های گیاهی می‌باشد که باعث جذابیت و تنوع این نوع از آکواریوم ها شده است.
رنگ های گرم، زیبایی و طراوت آکواریم های گیاهی که حاصل حضور گیاهان است می تواند نشاط و آرامش را برای هر بیننده ای به ارمغان آورد. از اینرو می توان این اطمینان را داد که هزینه صرف شده بابت راه اندازی یک آکواریوم گیاهی به هدر نمی رود و جذابیت و زیبایی آن ارزش این هزینه را دارد، البته به شرط آنکه به جا و درست از تجهیزات موجود در بازار استفاده کنید و اصول علمی را در انجام این هزینه در نظر داشته باشید. ما در ادامه به همین مسأله خواهیم پرداخت و اصول راه اندازی آکواریوم گیاهی و کارایی و موارد استفاده هر یک از تجهیزات موجود در بازار را شرح خواهیم داد.

انواع آکواریوم‌ های گیاهی

با توجه به پیشرفت های موجود در سالهای اخیر در زمینه راه اندازی آکواریوم های گیاهی همه روزه اطلاعات متنوع در این زمینه در منابع موجود ارائه می شود و بسیاری از این اطلاعات به اندازه کافی قابل اطمینان نیستند، بنابراین امکان معرفی آنها به صورت قانونی امکانپذیر نمی‌باشد. در ابتدا توجه شما را به این نکته جلب می نماییم که آکواریوم مجموعه ای متشکل از لوازم ومتعلقات (مانند شیشه، فیلتر و سایر لوازم) و جانداران آبزی شامل گیاهان، ماهیها و سایر موجودات (انواع میگو و حلزون) می‌باشد و مهمترین نکته ایجاد یک تعادل پایدار در این فضای شیشه ای می‌باشد.آکواریوم های گیاهی را می توان در تقسیم بندی های جداگانه ای چه از نظر تجهیزات و چه از نظر نوع طراحی داخلی آن بررسی نمود. در ابتدا و در تقسیم بندی اول، آکواریوم های گیاهی را از نظر تجهیزات و امکانات، به دو دسته تقسیم می‌کنند:

۱- آکواریومهای گیاهی با امکانات کم
۲- آکواریوم های گیاهی با امکانات حرفه ای

همان گونه که از نام آنها پیداست تفاوت بین این دو دسته آکواریوم گیاهی به امکانات و به تبع آن، نوع گیاهانی که می توان در آن پرورش داد، باز میگردد. در آکواریوم های گیاهی با امکانات بالا از سیستم دی اکسید کربن پیوسته (Continues)، نور شدید، بستر و کودهای مایع با دوز بالا و جداگانه استفاده می شود که امکان نگهداری از گیاهان متنوع تری را برای علاقمندان ایجاد خواهد کرد. آکواریوم های گیاهی با امکانات کم فاقد سیستم دی اکسید کربن پیوسته و نورهای شدید هستند و اصولا نورهایی با سطح متوسط و بستر در انها استفاده می شود و از کربن مایع و کودهای مولتی برای رفع نیازهای گیاهان آکواریومی استفاده می شود که هزینه کمتری نیز دارد. از مزایای آکواریم های گیاهی حرفه ای با امکانات بالا می توان به موارد زیر اشاره نمود:

– امکان استفاده از گیاهان متنوع تر.
– سرعت رشد مناسب، طراوت و شادابی بیشتر گیاهان.
– زیبایی بیشتر.

به هر حال می توان از محاسن آکواریوم های گیاهی با امکانات کم نیز به موارد زیر اشاره نمود:

– امکان کنترل بیشتر.
– کمبود مشکلاتی مانند رشد جلبکها.
– هزینه راه اندازی کم.

اما تقسیم بندی دیگری برای آکواریوم های گیاهی وجود دارد که اساس آن طراح داخلی و سبک چینش تزئینات داخل آکواریوم (hardscape) است. لوازم دکوری مناسب در آکواریوم های گیاهی ریشه و کُنده های طبیعی و زیبای درختان استوایی میباشند که در بازار آکواریوم موجود می‌باشد و با بستن برخی گیاهان به این کنده ها، جلوه زیبایی به آکواریوم شما خواهند داد. این کنده ها به لحاظ شیمیایی تاثیر مثبت بسزایی در آکواریوم شما خواهند داشت. هنر طراحی فضای آکواریوم شامل چیدمان گیاهان و همچنین صخره ها، سنگها و چوبها (که به مجموعه آنها، فضای سخت یا هارداسکِیپ می‌گویند) به شیوه ای زیبا و چشم نواز در یک فضای شیشه ای است که می توان آن را هنر طراحی باغبانی زیر آب نامید. طراحی آکواریوم شامل سبکهای مجزایی می‌باشد مانند سبک هلندی که شبیه به باغهای رنگا رنگ هلندی می‌باشد ، سبک ژاپنی که نگاهی ساده و مینیاتوری را به بیننده القاء می‌کند، سبک جنگلی که ترکیبی از سبک ژاپنی و هلندی می‌باشد و در ان از گیاهان انبوه و چوب و سنگ استفاده می شود، سبک تایوانی که در تلاش برای ایجاد عمق و سطوح بیشتر در آکواریوم و استفاده از اجزایی مانند مجسمه ها برای رساندن مفهموی خاص و سبک طبیعی که پر طرفدارترین سبک در سالهای اخیر بوده و با الهام از طبیعت و ترکیب سایر سبکها در ان تلاش برای خلق مناظر طبیعی مانند کوه ها، دره ها می شود و در تمام این سبکها از ماهیها و بی مهرگان نیز استفاده می شود.
هرچند هدف اولیه از طراحی آکواریوم ایجاد منظره ای هنرمندانه در زیر آب می‌باشد، جنبه های تکنیکی نگهداری از گیاهان آکواریومی نیز باید مورد توجه قرار گیرد. فاکتورهای متعددی در یک آکواریوم وجود دارند که برای داشتن یک آکواریوم موفق نیاز به ایجاد تعادل بین آنها لازم است. این فاکتورها شامل فیلتراسیون، نگهداری میزان دی اکسید کربن در حجم مناسب برای انجام فتوسنتز در زیر آب، بستر و کودها، نور و کنترل جلبک می‌باشند.

سبک‌های آکواریومی

سبک هلندی

این سبک شامل آکواریومهایی دارای گیاهان متراکم، رنگهای متنوع، سایز و فرمهایی شبیه به باغهای گل می‌باشد. این سبک در هلند و پس از سال ۱۹۳۰ گسترش یافت، از زمانی که لوازم آکواریوم به صورت تجاری در دسترس قرار گرفت. این سبک تاکید بر چیدمان گیاهان به صورت پلکانی داشته و چوب و سنگ به وفور در آن مورد استفاده قرار میگیرند. چیدمان خطی گیاهان در این سبک شبیه به خیابان های هلند می‌باشد. اگر چه در این سبک گیاهان متنوعی مورد استفاده قرار میگیرد اما عموما حجم زیاد گیاهان با استفاده از هرس کردن و استفاده از رنگهای متنوع قابل مشاهده می باشد. بیش از ۸۰% آکواریوم با گیاهان پوشیده می شود و سطح بسیار کمی و در بسیاری موارد هیچ قسمتی از بستر آکواریوم قابل رویت نیست. گیاهان بلند در قسمت انتهایی آکواریوم قرار میگیرند تا از دیده شدن لوازم جلوگیری کنند.

سبک ژاپنی

این سبک از سال ۱۹۹۰ با تلاشهای آقای تاکاشی آمانو ایجاد شده است. سه جلد کتاب آقای آمانو با نام دنیای آکواریوم های طبیعی موج عظیمی در دنیای آکواریوم های گیاهی ایجاد کرد و استاندارد های جدیدی برای مدیریت آکواریوم ها بوجود آورد. در سبک ژاپنی که توسط آمانو ایجاد شد تلاش در شبیه سازی مناظر طبیعی با چیدمانی متقارن و استفاده از حجم انبوه گیاهانی که دارای شباهت میباشند. در این سبک چوبها و گیاهان با دقت انتخاب میشوند و می توان گفت یک مهندسی خاصی در این آکواریوم ها وجود داد. هدف در این سبک بیشتر ایجاد یک منظره مینیاتوری می‌باشد تا اینکه بخواهند یک باغ رنگارنگ را ایجاد نمایند. این مناظر مینیاتوری آکواریومی در عکسها شما را به اشتباه می اندازد که آنچه میبینید یک منظره در طبیعت واقعی (بخشی از یک جنگل یا کوهستان) است یا اینکه یک آکواریوم گیاهی است.

در این سبک تلاش در ترسیم ایجاد مناظری شبیه به واقعیت یا وابی کوزاست که تاکید بر نبودن مرز تمایز بین یک منظره طبیعی و منظره آکواریومی ساخت دست شماست و مینیمالیسم به عنواع منبع زیبایی در آن مطرح است. در این سبک از واژه های ژاپنی استفاده می شود؛ ایواگومی یا قوانینی برای چیدمان سنگها در محلهای مناسب، اویا ایشی یا سنگ اصلی که مرکزی خالی در تانک ایجاد می‌کند، سوییشی یا مجموعه سنگها که در کنار هم قرار دارند، فوکوسکی یا سنگ دوم که تابع سنگ اصلی است. موقعیت کانونی در منظره به صورت عمده توسط جایگاه متقارن اویاایشی تعیین می شود که بررسی آن دارای اهمیت می‌باشد. گیاهانی با برگهای کوچک مانند همیانتوس، ریکسیا و فِرِن های کوچک و جاوا موس در این سبک مورد تاکید می‌باشند که دارای محدودیت رنگی هستند. در سبک ژاپنی بر خلاف سبک هلندی، بستر به صورت کامل پوشیده نمی شود. میگوهایی که عموما در تانک استفاده میشوند به منظور کنترل جلبک و نظافت گیاه ها و حفظ مینیمالیسم و محدود بودن گونه های مورد استفاده است

سبک جنگلی

بسیاری از مشتاقان آکواریوم های گیاهی امروزه به سبک جنگلی علاقمند میباشند که نسبت به سبک هلندی و ژاپنی متفاوت است و دارای خصوصیات هر دو آنها می‌باشد در کنار یکدیگر می‌باشد. در سبک جنگلی از چوب و گیاهان پر برگ به وفور استفاده می شود و شلوغ بودن از جمله خصوصیات بارز این دسته از آکواریومها می‌باشد.

سبک تایوانی

این سبک تلفیق ظریفی از آکواریوم های ایواگومی و جنگلی می‌باشد که هدف در ان ایجاد یک منظره واقعی است و در بعضی از این آکواریوم ها علاوه بر چوب و سنگ از المانهایی مانند مجسمه های کوچک برای کمک به طراحی و رساندن پیامی خاص به مخاطب استفاده می شود.

سبک طبیعی

این سبک در واقع با الهام گرفتن از طبیعت در تلاش برای خلق مناظر زیر اب می‌باشد و اصولا مناظری مانند کوهها، جنگل ها ، رودها و سایر موارد بعنوان منبع الهام بخش استفاده میشوند. در این سبک علاقمندان آزادانه با استفاده از گیاهان و لوازم طراحی شروع به طراحی می‌کنند و می توان این سبک را آزادانه ترین و زیباترین سبک آکواریومی نامید.
در مجموع این نوع تقسیم بندیها از یک مرجع خاص انتخاب نشده اند و تقسیم بندیهای بسیار دیگری نیز وجود دارد که ما از اشاره به انها پرهیز کردیم و از نظر ما این نوع تقسیم بندی سبکها قابل درک تر و شناخته شده تر می‌باشد

ابعاد مناسب آکواریوم

ابعاد مناسب یک تانک شیشه ای بسته به فضایی که شما دارید تعریف می شود. بهتر است که در کل، آکواریوم را تا آنجا که ممکن است بزرگتر بسازید، چونکه محیط های کوچک آکواریومی سریعتر آلوده می شوند و از آنها باید مراقبت بیشتری کرد. ولی به طور کل، طول آکواریوم را بسته به فضایی که دارید، عرض آن را حد اقل ۴۰ سانتیمتر و بیشتر و ارتفاع را کمتر از ۶۰ سانتیمتر در نظر بگیرید چونکه عرض کم آکواریوم دست شما را در عمق دادن به طراحی داخل آکواریوم می بندد و ارتفاع بالای ۶۰ سانتیمتر، دسترسی شما به کف آکواریوم را دشوار می‌سازد و باعث می شود نتوانید به خوبی به آکواریومتان رسیدگی کنید و زود از آن دل زده شوید. تعدادی از سایزها بعنوان سایزهای استاندارد معرفی شده اند و اصولا کار کردن در این ابعاد راحت تر می‌باشد ولی بسیاری از افراد حرفه ای با توجه به ایده وطرحی خاص آکواریوم هایی با ابعاد غیر معمول را مورد استفاده قرار میدهند بعنوان مثال افرادی که علاقمند به سبک تایوانی و یا طبیعی دارند در بعضی موارد آکواریومهایی را که عرض بیشتری نسبت به ارتفاع دارند مورد استفاده قرار میدهند.

بستر آکواریوم گیاهی

بستر محلی برای رشد ریشه گیاهان، تامین کننده مواد غذایی مورد نیاز آنها و نیز بخشی موثر در زیبایی بصری آکواریوم است. بسیاری از گیاهان برای رشد نیازمند بستری مناسب هستند که علاوه بر عاری بودن از آهک و داشتن خاصیت اسیدی دارای مواد مغذی از جمله آهن، منگنز، پتاسیم و… باشند، چرا که کمبود این مواد در آکواریوم باعث از بین رفتن گیاهان خواهد شد. بسترهای مختلفی در فروشگاه های آکواریومی موجود می باشد که اصولا با یک روش خاص ساخته شده اند اساس انواع بسترها خاک رس لاتریت است که با افزودن مواد دیگر مانند خاک پیت و خاکسترهای اتشفشانی در دمایی خاص پخته میشوند و تفاوت انواع خاکها در ترکیبات افزودنی ودمای پخت انها می شود.

سوالات زیادی در مورد طول عمر و کیفیت انواع بسترها مطرح می شود و لازم میدانم در این فرصت به این سوالات پاسخ داده شود.

انواع بسترها با توجه به دمای پخت متفاوت که برای تولید بسترها استفاده می شود دارای سختی فیزیکی متفاوتی هستند و در مجموع به مرور زمان خرد شده و به ذرات ریز تر تبدیل میشوند که همین امر باعث می شود که مواد غذایی موجود در انها به مرور در آب آزاد شود. بعلاوه رشد ریشه ها نیز باعث خرد شدن گرانولهای بستر می شود که این امر بسیار مهم است . با توجه به این مطلب که بخش زیادی از مواد موجود در بسترها ترکیبات آلی میباشند دماهای بالاتر و یا زمان پخت بالاتر باعث تجزیه شدن مواد غذایی موجود در انها شده و هرچند بستر دیرتر خرد می شود ولی از نظر مواد غذایی ضعیف تر می شود پس این مطلب که گفته می شود بستری که دیرتر خرد می شود بهتر است قابل قبول نیست.
نکته مهم دیگر کیفیت مواد مورد استفاده در بسترها می‌باشد. مواد تشکیل دهنده اصلی بسترها خاک رس، خاکستر اتشفشانی، پیتموس و بافرها میباشند و در نتیجه بغیر از فرایند مورد استفاده برای تولید نوع مواد اولیه نیز بسیار مهم است . تجربه چندساله ما در استفاده از بسترهای متفاوت تاییدی برای مطالب ذکر شده می‌باشد.
بسترهای آکواریومی اواین بار توسط شرکت ADA مورد استفاده قرار گرفت و بعد از چند سال سایر برندها نیز اقدام به تولید بسترهای مشابه کردند که بیشتر آنها در ژاپن تولید میشوند به دلیل وجود کارخانجات پیشرفته و مواد اولیه مرغوب.
بسترهای آکواریومی مدرن قابلیت اسیدی کردن اب و کم کردن سختی را دارا هستند و توانایی انها در کنترل این فاکتورها نیز بسیار مهم می‌باشد و توصیه ما به شما دوستان استفاده از برندهای معتبر و با تجربه است.

شرکتهای متفاوت دستورالعمل های متفاوتی را برای استفاده از بسترها داشته و به علاقمندان توصیه می‌کنند. بعنوان مثال شرکت ADA پاور سند اسپشیال، باکتر ۱۰۰، کلیر سوپر و تورمالین بی سی را بعنوان افزودنیهای استاندارد در بستر به علاقمندان معرفی می‌کند و یا شرکت تراپیکا پلنت گرو سابستریت را تولید می‌کند ولی این بدان معنا نیست که بدون انها بسترها قابل استفاده نیستند و افزودن این ترکیبات باعث بهبود شرایط بستر و طول عمر بستر می شود.

سیستم فیلتراسیون

برای رشد خوب گیاهان در آکواریوم شما، تمیز بودن آب بسیار مهم است. غبار و بقایای ته نشین شده بر روی سطح برگ ها، باعث بسته شدن منافذ گیاه می شود. به همین جهت فیلتراسیون از مهمترین نکات در نگهداری آکواریوم شماست. سیستم های فیلتراسیون مختلفی از جمله فیلتر های داخلی، تاپ فیلترها، فیلترهای سطلی و سامپ و … وجود دارد. مهم این است که بدانید فیلتر سه وظیفه در داخل آکواریوم برعهده دارد که یکی تصفیه مکانیکی (شفاف کردن ظاهری آب آکواریوم) و تصفیه شیمیایی (حذف مواد مضر نیتروژن دار بوسیله باکتری های مفید) و دیگری تولید باکتریهای مفید جهت تصفیه شیمیایی است. حال اینکه انجام این اعمال توسط چه نوع فیلتری صورت گیرد تفاوت زیادی ندارد. البته در آکواریوم های گیاهی توصیه می شود از فیلتر سطلی با قدرت مناسب استفاده شود. حجم گردش آب مناسب برای یک فیلتر بر اساس حجم تانک شما باید طوری باشد که ۶ تا ۸ بار در ساعت کل آب آکواریوم را فیلتر کند.

علاوه بر اسفنجها که تصفیه مکانیکی و هم در تصفیه شیمیایی نقش دارند سایر مواد داخل فیلتر (مدیا) عمدتاً کارایی بیولوژیکی دارند و در رشد و تکثیر باکتری های مفید و تصفیه شیمیایی آب دخیل هستند. سرامیکهای طبیعی و مصنوعی و بایو بال ها مواد توپی شکل و استوانه ای شکل با مارک های مختلفی هستند که برای هر نوع آکواریومی (خصوصاً آکواریوم های گیاهی) فضایی برای تشکیل کلونی باکتری ها ایجاد می‌کنند. کربن یا ذغال اکتیو و مواد جذب کننده دیگر با جذب فسفات، نیترات و رنگ و بو از جمله مدیاهای مرسوم هستند. در آکواریوم های گیاهی، از کربن اکتیو جز در مواردی خاص، استفاده نمی شود. بالا رفتن و به هم خوردن تعادل میان نیترات و فسفات (معمولاً باید نیترات کمتر از فسفات باشد) باعث رشد جلبک های ناخواسته خواهد شد که این مساله مطلوبی نیست. ضمناً در صورت نداشتن جریان و چرخش ملایم و کافی در داخل تانک می بایست از موج سازها استفاده شود تا از رشد جلبک های پرزی شکل سیاه در نوک برگ ها و رو سنگ و چوب داخل آب جلوگیری شود.
یک سیستم فیلتراسیون مناسب برای آکواریوم های آب شیرین، میبایست امکان رشد و تکثیر باکتری های مفید را فراهم کند تا آب از لایه های مختلف عبور کرده و فیلتراسیون مکانیکی و بیولوژیکی در ان انجام شود. در آکواریوم های گیاهی سیستم فیلتراسیون با فیلتر سطلی بهتر است چونکه تمیز کردن آن دردسر کمتری دارد و فضای داخلی آکواریوم را اشغال نمی‌کند و گردش اب مطلوب تری ایجاد می‌کند.
فیلترهای سطلی حجم مناسبی برای مدیاها و پدهای نظافتی دارا میباشند که این امر کمک زیادی به فیلتراسیون آکواریوم می‌کند وبه دلیل عدم وجود تلاطم مانع از هدر رفت دی اکسید کربن می شود .بعلاوه امکان اتصال چربی گیر و یا راکتورهای دی اکسید کربن به فیلترهای سطلی نیز وجود دارد که بسیار با اهمیت است. خرید فیلتر سطلی از نظر کارایی، حجم مناسب گردش اب و اتصالات مناسب کاربردی، بسیار با اهمیت است.

فیلتر اسمز معکوس (RO)

در آکواریوم گیاهی استفاده از فیلتر اسمز معکوس (RO) بسیار مرسوم است چونکه آب تصفیه شده از طریق این فیلتر کمترین سختی و رسوبات را دارد. آب شهری به خاطر رسوبات و سختی نسبتاً بالا مناسب استفاده در آکواریوم های گیاهی نیست و بهتر است بخش زیادی از آب داخل آکواریوم را با استفاده از فیلترهای اسمز معکوس که در منازل برای تهیه آب شرب به کار می‌روند، تأمین کنیم. برای تست کیفیت آب خروجی از این فیلترها می توان از قلم سنجش ذرات محلول (TDS سنج)، دستگاه یا محلول سنجش اسیدیته آب (pH متر) و سایر ابزار و محلولهای تست آب استفاده کرد. در نظر داشته باشید که آب خروجی از این فیلترها فاقد برخی عناصر و مواد موجود در آب شهری هستند که برای رشد گیاهان ضروری است.
بعلاوه اب های اسمز معکوس با سختی صفر فاقد سیستم بافری میباشند که اصلا خوب نیست و باید میزان سختی اب با استفاده از بافرها وافزاینده های سختی تنظیم شود تا از نوسانات شدید اسیدیته جلوگیری شود و مواد معدنی مفید به اب باز گرداننده شود .از جمله افزاینده های مناسب به اب های حاصل از اسمز معکوس می توان به مینرالیز اکوا ویترو و اکوییلیبریوم سیکم اشاره کرد.

نور و روشنایی آکواریوم های گیاهی

نور یکی از مهمترین پارامترهایی رشد و سلامت در آکواریوم های گیاهی است. با وجود انتخاب های گسترده ای که برای روشنایی آکواریوم وجود دارد، انتخاب یک روشنایی مناسب می تواند بسیار گیج کننده باشد اما در ادامه به تعدادی از نکات قابل توجه اشاره خواهیم کرد تا نکات مبهم این موضوع برای شما کاهش یابد. هر چند که ممکن است، استفاده از نور لامپ های مهتابی معمولی یا لامپ های کم مصرف، برای برخی از گیاهان پاسخگو باشد ولی برای داشتن یک آکواریوم گیاهی حرفه ای نیاز به نورهایی با طیف و توان مشخص و استاندارد دارید.
امروزه لامپهای تی ۵ مناسبترین وبهترین انتخاب برای آکواریومهای گیاهی میباشند که از خانواده لامپهای کامپکت فلورسنت هستند، لامپهای اف پی ال و کم مصرف نیز از خانواده لامپهای کامپکت فلورسنت هستند اما کارخانجات تولید لامپهای آکواریوم گیاهی تمایل کمتری به تولید انها دارند و کمتر در بازار یافت میشوند. مشکل لامپهای تی ۵ سایز انها است که متاسفانه برای آکواریوم های کمتر از ۶۰ سانتیمتر امکان استفاده از آنها وجود ندارد و باید به سراغ لامپهای ال ایی دی و یا اف پی ال بروید. در این بین لامپهای متال نیز وجود دارند که در واقع می توانند بهترین نوع نور برای گیاهان باشند ولی با توجه به مصرف برق زیاد تمایل به استفاده از آنها در سالهای اخیر بسیار کم شده است.

تا اینجا به انواع لامپهای موجود اشاره شد و در ادامه نکاتی تخصصی در مورد نورها گفته خواهد شد که شمارا در انتخاب نور مناسب کمک خواهد کرد. قبل از هر چیز سه فاکتور اصلی در انتخاب نور را شرح میدهم.

کلوین: در اصل بیانگر رنگ نور تابشی می‌باشد و لزوما مناسب بودن نور را تایید نمی‌کند و بیشتر جنبه بصری دارد. به تصاویر زیر دقت کنید.
CRI: که بیانگر میزان پیوسته بودن نور است نشان میدهد که یک نور به چه میزان در ناحیه مورد نظر شباهت به نور خورشید را دارا می‌باشد و دارای اهمیت زیادی نمی‌باشد زیرا گیاهان برای فتوسنتز به تمام طول موجهای نور نیاز ندارند و فقط نواحی خاصی را جذب می‌کنند.
PAR: در واقع فاکتور مهم وبا اهمیت در آکواریوم پار نور می‌باشد که بیانگر طول موجهای متمرکز در منبع نور است در واقع کلروفیلها فقط نواحی خاصی از نور را جذب می‌کند که بیشتر در ناحیه نامرئی هستند بنابراین نمی توان با نگاه کردن به لامپها و رنگ انها از کیفیت انها مطلع شد در ادامه نمودار پار یک لامپ استاندارد و نواحی جدب کلروفیلا را میبینید.

مدت زمان نوردهی برای یک آکواریوم گیاهی حدود ۸ ساعت در روز می‌باشد. مدت زمان نوردهی می تواند از ۶ ساعت شروع شده وبا گذشت زمان افزایش یابد. اضافه کردن یک تایمر به سیستم نور با هدف منظم بودن زمان نوردهی نتیجه بهتری را در پی خواهد داشت. توصیه ما برای آکواریوم تازه راه اندازی شده مدت زمان ۶ ساعت نور دهی در ماه اول، ۷ ساعت در ماه دوم و ۸ ساعت از ماه دوم به بعد است.لازم است بدانید برای شروع فتوسنتز هر گیاهی نیاز به مدت زمان خاصی برای نوردهی دارد و در صورتی که مدت زمان نوردهی کوتاه تر از زمان مورد نیاز گیاه باشد گیاه رشد نخواهد کرد.

سیستم گاز دی اکسیدکربن (co2)

یکی از چالشهای دوستداران آکواریوم های گیاهی در مورد استفاده کردن و یا نکردن از گاز دی اکسید کربن در آکواریوم گیاهی میباشد. استفاده از دی اکسید کربن بستگی به این دارد که شما به دنبال چه آکواریومی هستید و چه مقدار زمان برای رسیدگی به آکواریوم دلخواه خود دارید، این سوال شما را به نتیجه موردنظر می رساند. بدون شک شما برای نگهداری ازبرخی گونه های گیاهی، استفاده از سیستم دی اکسید کربن ضروری است ولی از سوی دیگر هم تعدادی از گیاهان بدون وجود سیستم دی اکسید کربن و با غلظت کم دی اکسید کربن محلول در آب به خوبی رشد میکنند. پس باید بدانیم که علت اصلی استفاده از سیستم دی اکسید کربن چیست؟!
زمانی که گیاه رشد می‌کند نیازمند جذب CO2 از طریق برگهاست. تمام گیاهان دارای کلروفیل میباشند.کلروفیل، رنگدانه هایی هستند که باعث سبزی گیاهان می‌شود و وظیفه آنها جذب نور و تبدیل آن به قند است. کربن در پیشرفت این فرآیند موثر است زیرا بخش اصلی قندهارا کربن تشکیل میدهد به عبارتی میزان کربن بیشتر به معنای میزان مواد اولیه بیشتر برای تولید قند و در نتیجه میزان رشد بیشتر است. سیستم های فشرده (کپسول)، سیستم های تخمیری و کود مایع حاوی کربن به عنوان سه نوع متفاوت و موثر از دی اکسید کربن در فروشگاه ها در دسترس می‌باشد. سیستم فشرده یا کپسول، پایدارترین منبعی است که در دسترس علاقمندان است، در این سیستم، گاز به صورت فشرده در یک مخزن وجود دارد و ما استفاده از این سیستم را به حرفه ای ها توصیه می‌کنیم.

با استفاده از سیستم فشرده شما کنترل کاملی بر میزان CO2 خواهید داشت که بسیار با اهمیت میباشد و باعث پایداری آکواریوم شما می‌شود. شما در این سیستم یک کپسول حاوی گاز فشرده داشته و با استفاده از مانومتر میزان گاز خروجی را کنترل میکنید و در ادامه با استفاده از یک شلنگ و سوپاپ یکطرفه برای جلوگیری از برگشت اب به داخل شلنگ گاز را به حباب شمار انتقال میدهید . حباب شمار به شما برای تنظیم میزان گاز خروجی کمک می‌کند و معیاری برای کم و زیاد کردن میزان گاز خروجی است، در ادامه از یک دفیوزر و یا راکتور برای حل کردن گاز در داخل اب اکواریوم استفاده می‌کنیم که با توجه به ابعاد و سلیقه افراد متفاوت انتخاب می‌شود و راکتورها و دفیوزرها تنوع بسیار زیادی دارند.توجه داشته باشید که دی اکسید کربن یک ساعت قبل از روشن شدن نورر به تانک تزریق می‌شود و یک ساعت قبل از خاموش شدن نور نیز باید تزریق دی اکسید کربن متوقف شود زیرا گیاهان در شب شروع به تولید دی اکسید کربن میکنند و فرایند فتوسنتز متوقف می‌شود. استفاده از مانومترهای شیر برقی دار امکان قطع و وصل کردن گاز را با استفاده از یک تایمر به شما میدهد و دقت و نظم را در اکواریوم شما افزایش میدهد که در رشد و کنترل جلبکها بسیار با اهمیت است. مانومترهای شیر برقی دار امکان اتصال به کنترل های pH را نیز به شما میدهند و کنترل ها در طول شبانه روز با کنترل میزان دی اکسید کربن اسیدیته اب را کنترل میکنند.
سیستم هایی مانند ست CO2 شرکت ISTA بسیار کاربردی میباشند چونکه دارای کپسول، مانومترشیر برقی دار، دفیوزر، محلول نشانگر co2 و سوپاپ یکطرفه است. داشتن شیر برقی برای قطع جریان گاز در زمان خاموشی مانع از بروز مشکلات ناشی از بالارفتن میزان CO2 و احتمال خفگی ماهی‌ها می‌شود.

استفاده از سیستمهایی بر پایه تخمیر میتواند شروع خوبی برای علاقمندانی باشد که قصد تجربه CO2 در آکواریوم خود را دارند. این سیستم راه حلی ارزان برای استفاده از CO2 در آکواریوم گیاهی است. سیتمهای برپایه تخمیر گاهی با نام سیستمهای دستی نیز شناخته میشوند. در سیستمهای تجاری نیز مانند سیستمهای دستی از مخلوط جوش شیرین و شکر و مخمر برای تولید دی اکسید کربن استفاده می‌شود و مواد به همراه آب در ظرفی ریخته میشوند و پس از گذشت زمان محلول شروع به تولید دی اکسید کربن خواهد کرد که توسط شلنگ به آکواریوم انتقال داده می‌شود. این سیستم نیاز به نظافت نداشته و قابل تمدید است.

کودهای مایع حاوی کربن مانند محلول اکسل شرکت سیکم امریکا، کربن را به صورت مایع در اختیار گیاهان قرار میدهد که حدود ۲۵% از توان سیستم پیوسته (سیستم کپسولی) را دارا میباشد. بهتر است از محلول های کربن در کنار سیستم های پیوسته به عنوان مکمل استفاده شود که این امر به بهبود رشد گیاهان و کنترل رشد جلبکها کمک زیادی می‌کند و توصیه می‌شود. افزایش بیش از حد کربنهای مایع میتواند به موجودات زنده اسیب رسانده و حتی باعث مرگ انها نیز بشود . برخی از این محلول ها مانند فلوریش اکسل باعث پایداری آهن محلول در اب نیز می‌شوند.

همانطور که گفته شد، گیاهان خود درهنگام خاموش شدن نور آکواریوم (شب آکواریومی)، اکسیژن محیط را گرفته و دی اکسید کربن پس میدهند بنابراین دلیلی وجود ندارد که در شب به آکواریوم خود دی اکسید کربن تزریق کنیم و این مسئله تنها در هنگام روشن شدن چراغ ها انجام میگیرد. بهتر است یک ساعت قبل از روشن شدن چراغ ها سیستم co2 شروع به کار کند تا در هنگام روشن شدن چراغ ها حجم co2 آکواریوم به حد دلخواه رسیده باشد و فتوسنتز در pH اسیدی انجام شود تا از رشد جلبک ها نیز جلوگیری گردد. همچنین بهتر است یک ساعت قبل از خاموش شدن چراغ ها سیستم co2 قطع گردد تا در زمان باقیمانده co2 موجود در داخل مانومتر و شلنگ ها تخلیه گردد و حجم co2 تانک رفته رفته کاهش یابد.

لازم به ذکر است که قرص های co2 فاقد کارایی لازمند و ما استفاده از آنها را توصیه نمی‌کنیم. در مورد اسپرهای کوچک co2 که به صورت دستی عمل میکنند میتوان بعد از روشن کردن چراغ آکواریوم با اسپری کردن دستیco2 محفظه استوانه ای شکل داخل آکواریوم را پر کرد که به مرور در اب حل می‌شود.

نحوه اتصال قطعات متفاوت برای راه اندازی سیستم دی اکسید کربن

محلول های مورد نیاز آکواریوم گیاهی

آکواریوم یک فضای بسته میباشد و هرگز بدون کمک ما تبدیل به یک اکوسیستم کامل نمی‌شود. پس میبایست کیفیت آب را با استفاده از سیفون کردن هفتگی و افزودن مواد و محلول های موجود در بازار، حفظ نمود.

محلول های متعادل کننده آب

آب شهری حاوی فلزات سنگین،کلر و کلرآمین میباشد. استفاده از یک محلول برای بهبود شرایط آب، خصوصاً در ابتدای راه اندازی آکواریوم، میتواند باعث حذف این فلزات سنگین، کلر و کلرآمین آب شوند. حتی برای آب رد شده از فیلتر ro استفاده از این محلولها مفید است چونکه از مزایای این محصولات از قبیل دارا بودن ویتامین و تشکیل لایه محافظ بر روی بدن آبزیان بهره می بریم.

باکتری‌ها

این محصولات حاوی باکتریهای چرخه نیتروژن هستند که وظیفه تجزیه ترکیبات سمی نیتروژن دار مانند آمونیاک، نیتریت و نیترات و… را بر عهده دارند. راه اندازی چرخه حذف ترکیبات سمی نیتروژن دار در آکواریوم کاملاً واجب است. بهتر است چند ساعت بعد از اضافه کردن محلول های متعادل کننده آب (محلول پرایم یا ضدکلر) آن را اضافه کنیم، چونکه وجود کلر یا کلرآمین باعث از بین رفتن این باکتریها می‌شود. امروزه باکتریهای بسیار متنوعی در بازار موجود میباشد که اصولا تمامی آنها به شما در راه اندازی هر چه سریعتر چرخه نیتروژن کمک میکنند و به این دسته از باکتریها باکتریهای عمر زیاد نیز گفته می‌شود زیرا قابلیت تکثیر شدن در محیط اکواریوم را دارا هستند بعلاوه بعضی از این محصولات دارای باکتری های سنتز شده با عمر کم را نیز دارا هستند که به شما در کم کردن و تجزیه کردن مواد مضر مانند ترکیبات آلی کمک زیادی میکنند و بسیار توصیه میشوند .برا جلوگیری از کاهش کلونی باکتری و استفاده از باکتریهای عمر کوتاه اصولا باکتریها نه تنها در ابتدای راه اندازی بلکه در زمان سیفون کردن هفتگی به تانک اضافه میشوند.

کودهای مایع مخصوص گیاهان آکواریومی

گیاهان برای رشد و نمو به عناصر و مواد مغذی زیادی مانند آهن، پتاسیم، منگنز، کربن، مس، بور، منیزیم، نیترات، فسفات و…. احتیاج دارند. به همین جهت در شیوه حرفه ای نگهداری از آکواریوم های گیاهی علاوه بر استفاده از بستر، باید به صورت روزانه یا هفتگی از کودهای مایع نیز استفاده نمود. برندهای مختلفی از کودهای مایع در بازار آکواریومی یافت می شود که ازجمله انواع رایج و شناخته شده آن میتوان به کودهای مایع ADA ژاپن، Seachem آمریکا، بِرایت وِل آمریکا، اکواویترو و تروپیکا اشاره کرد. مواد مورد نیاز برای گیاهان مشخص میباشد ولی شرکت های متفاوت از فرمول ها و روشهای متفاوتی برای تولید کودهای مایع استفاده میکنند بعنوان مثال شرکت سیکم انواع کودها را به صورت مجزا و در هفت بسته متفاوت تولید می‌کند حال انکه شرکت تروپیکا تمامی مواد لازم را در دو بسته متفاوت در دسترس علاقمندان قرار میدهد. حال این سوال مطرح می‌شود که کدام یک از این برندها بهتر میباشد و پاسخ به این سوال بستگی به شرایط اکواریوم و شما دارد و یک جواب قطعی وجود ندارد و به نظر من قبل از انتخاب کود مایع با افراد حرفه ای مشورت کنید . نظم در افزودن کودهای مایع بسیار مهم است و بهتر است از یک برند استفاده کنید و از مخلوط کردن کودها به شدت پرهیز کنید.

هورمون‌های گیاهی

هورمونها از مهمترین عوامل درونی موثر برای رشد گیاهان هستند. در واقع در گیاهان نیز مانند سایر جانداران، هورمون‌ها در تشکیل ساختارهای سلولی و رشد و نمو نقش بسزایی دارند. هورمونها عهده‌دار تنظیم و هماهنگی فرآیندهایی هستند که در نقاط مختلف پیکر گیاهان صورت می‌گیرند. این مواد ترکیباتی آلی هستند که در بافتهای ویژه‌ای ساخته می‌شوند و مستقیما از یاخته‌ای به یاخته دیگر و یا از طریق آوندها در سراسر گیاه انتقال می‌یابند و در محل هدف تاثیر می‌گذارند. این مواد شیمیایی می‌توانند بر سلول‌های بنیادین اثر گذاشته و ویژگی‌ها و خصوصیات سلول‌های خاص مثلاً سلول برگ، ریشه یا ساقه را در آن‌ها ایجاد ‌نمایند. افزودن هورمون‌های گیاهی به آکواریوم‌های گیاهی می‌تواند به گیاهان کمک کند تا در مسیر رشد و شادابی با سرعت بیشتری پیش بروند. هورمون‌های افزاینده رشد و نمو در گیاهان آکواریومی به سه دسته تقسیم می‌شوند:

۱- اکسین‌ها

فراوانترین اکسین طبیعی اسید اندول استیک است. مناطقی از گیاه که فعالیتهای رشد و نمو در آنها شدید است معمولا بیشترین مقدار اکسین را تولید می‌کنند. بدین ترتیب مریستمهای مختلف از جمله مریستم نوک ساقه، مریستم نوک ریشه و کامبیومها سرشار از اکسین هستند. اکسینها علاوه بر تاثیری که در افزایش طول یاخته دارند، در کنترل ریزش برگها، جلوگیری از رشد ریشه‌های نابجا و گل‌دهی در بسیاری از گیاهان آبزی دخالت می‌کنند.

۲- جیبرلین‌ها

مهمترین اثر جیبرلینها در افزایش طول ساقه‌ها است. جیبرلینها همچنین سبب تمایز یاخته‌ای می‌شوند. بطور کلی تمام جنبه‌های مختلف رشد و نمو در گیاهان می‌توانند تحت تاثیر جیبرلینها قرار بگیرند. اثر تحریک کنندگی جیبرلین در رشد ساقه، به ویژه در ساقه‌های گیاهان طوقه‌ای، با افزایش ابعاد یاخته و تعداد آن آشکار می‌شود. جیبرلینها به مقادیر مختلف در همه بخشهای گیاه وجود دارند. جیبرلین باعث افزایش فعالیت و یا سنتز گروه ویژه‌ای از آنزیمها می‌گردد که متابولیسم قطعات ۲ کربنی را تغییر داده موجبات سنتز ترکیبات حد واسط را فراهم می‌آورد.

۳- سیتوکینین‌ها (زئاتین)

سیتوکینینها شامل گروهی از ترکیبات محرک رشد هستند که فرآیند تقسیم را در یاخته‌ها تحریک می‌کنند. از جمله معروف‌ترین آن‌ها زئاتین است. زئاتین در تمام مراحل رشد گیاهان دارای نقش است. این ترکیبات بر روی متابولیسم از جمله فعالیت آنزیمها و بیوسنتز مراحل رشد تاثیر می‌گذارند و همچنین در ظهور اندامکها و انتقال مواد غذایی در گیاهان موثر بود و مقاومت گیاه را نسبت به عواملی مانند پیری، بیماری‌ها و همچنین دمای پایین افزایش می‌دهند. زئاتین سبب تسریع تقسیم یاخته‌ای و در نتیجه تولید یاخته‌های بیشمار می‌شود و از پیری برگهاست. یکی از برندهای معتبر موجود در ایران هورمونهای گیاهی شرکت ژاپنی آزو(AZOO) است.

کاهش سختی و تثبیت pH اسیدی

حفظ شرایط اسیدی و کاهش سختی در آکواریوم گیاهی بسیار مهم است. در شرایط سختی کمتر، امکان رشد جلبک های آکواریوم گیاهی کمتر می‌شود ودی اکسید کربن در اب راحت تر حل شده و اسیدیته کاهش میابد که این امر به رشد بهتر گیاهان و کاهش رشد جلبکها کمک زیادی می‌کند. علاوه بر این، شرایط اسیدی آب، باعث شفافیت رنگ و زیبایی بیشتر در ماهیان آب شیرین می شود. محدوده pHبین ۰ تا ۱۴ میباشد. بصورتی که صفر اسیدی ترین حالت، pH = 7 حالت خنثی و ۱۴ قلیایی ترین حالت pH است. به طور معمول pHبرای یک آکواریومی گیاهی بین ۲/۶ تا ۲/۷ میباشد. اما مناسبترین محدوده pH برای آکواریومهای گیاهی کمتر از ۷ و حدوداً ۲/۶ الی ۶/۶ است.
آب شیر (شهری) حاوی مواد مغذی حل شده، نمک و بافر (با غلظتی وابسته به شرایط محلی یا منطقه ای) می باشد. در اغلب مناطق آب سخت (دارای سختی بالا) است و گاهی اوقات برای گیاهان نامناسب می باشد. سختی آب یا GH (سختی عمومی)، مقدار غلظت یون های کلسیم (Ca+2) و منیزیم (Mg+2) محلول در آب است. برای اندازه گیری سختی آب میتوانید از کیت های آماده استفاده کنید. اگر سختی آب بین ۰ تا ۷ باشد شما آب مناسبی برای پرورش اغلب گیاهان آکواریومی در اختبار دارید. عامل دیگر در بحث سختی آب، kHیا سختی کربنات (CO32-) است. از آنجایی که وجود کربنات در آب باعث قلیایی شدن آب می‌شود، ارتباطی میان kH و pH وجود دارد. در واقع به نوعی بالا بودن kH میتواند باعث ثبات تغییرات pH(در حالت قلیایی) می‌شود. آکواریومی با kH کم، مسلماً اسیدی است و نیز ممکن است دارای pH ناپایدار باشد. با استفاده از کیت های آماده میتوانید kH آب را مشخص کنید. ماهیان و گیاهان در kH بین ۰ تا ۶ زنده خواهند ماند. اما ایده آل ترین حالتkH برابر ۴ تا ۶ است. یک تانک با kH کمتر از ۳ نیاز به اندازه گیری pH بصورت مرتب دارد، زیرا تغییر ناگهانی pH به میزان ۲/۰ میتواند درآبزیان باعث استرس شود. اگر تانک شما دچار این مشکل باشد باید به دنبال روش هایی برای افزایش kH باشید.
علاوه بر استفاده از آب ro که سختی و pH پایینی دارد، حضور گاز دی اکسید کربن در آکواریومهای گیاهی به ما کمک می‌کند تا بتوانیم pH را اسیدی نگه داریم. یعنی شما می توانید با گرفتن تست pH و یا استفاده از شناساگر CO2 این محدوده اسیدی را در آکواریوم خود حفظ کنید. اما در کنار اینها محصولات بافرها به شما در کنترل اسیدیته و جلوگیری از نوسان ان کمک خواهند کرد که از جمله آنها میتوان به مینرالایز اکواویترو و اکوییلیبریوم سیکم اشاره کرد.
محصولاتی اختصاصی برای کاهش سختی در آکواریومهای گیاهی وجود دارد که رزین های پلیمری و انواع زئولیت ها از آن جمله اند. این مواد با برندهای مختلفی در بازار وجود دارند و با قرار دادن آنها در سامپ یا فیلتر سطلی میتوان به کاهش سختی آب کمک نمود ولی در مجموع بدلیل افزودن موادی مانند سدیم در رزینها کاتیونی و اثر بخشی کم زئولیت ها، توصیه نمی‌شوند.

جلبک‌ها و راه‌های مقابله با آن

جلبک‌ها به عنوان یک آفت خطرناک، بزرگترین مشکل نگهداری آکوایوم های گیاهی میباشند. همیشه آکواریوم های گیاهی در معرض خطر جلبک زدن قرار دارند. این مشکل در آکوایوم های گیاهی حرفه ای بیشتر به چشم می خورد چونکه در آنها از حجم بالای نور و مواد غذایی (ماکرو و میکرو مغذی ها) استفاده می‌شود. اطلاعات بسیار متنوعی در مورد علل وقوع جلبکها و نحوه ریشه کن کردن آنها وجود دارد اما به طور کل میتوان گفت که نور و مواد غذایی اگر به مصرف گیاهان نرسد، باعث رشد و گسترش جلبکها می شود.
مشکل اصلی در زمان مقابله با جلبک ها پیش می آید، با هر حرکت اشتباه حجم جلبکها چند برابر می‌شود و با تکرار اشتباهات حجم جلبک ها به صورت باور نکردنی افزایش می یابد که این پدیده به شکوفایی جلبک (algae bloom) مشهور است. برای مقابله با جلبکها در ابتدا باید نوع جلبک به درستی تشخیص داده شود و سپس اقدام به بر طرف کردن آن کرد که نیازمند تجربه لازم میباشد. ما در مجموعه آکواریوم چشم انداز آبی نگهداری از اکواریوم های گیاهی برای بازه های زمانی طولانی را تجربه کرده ایم که لازمه آن داشتن اطلاعات کافی میباشد. برخی از انواع جلبک در آکواریوم گیاهی به شرح زیر است:

جلبک رشته ای شاخه دار

این جلبک رشته ای دارای شاخه نیز میباشد که شبیه شاخ های گوزن است. دارای نگهای سبز، خاکستری و در مواردی دارای لبه های قرمز نیز است. علت آن میزان کم دی اکسید کربن و ناقص بودن جریان آب است. ریختن غذای بیش از حد برای ماهیها و تراکم فضولات آنها در آکواریوم است. فیلتر آلوده و همچنین به هم زدن بستر (همراه با برخاستن مواد ته نشین شده در آب) بدون تعویض آب از جمله مهمترین علل رشد این جلبک هستند. برای از بین بردن آن، میزان دی اکسید کربن و جریان آب را کنترل کنید. میزان ریختن غذا برای ماهیان را کم کنید، بستر را با سیفون مناسب، سیفون کنید و فضولات را خارج کنید. از محلول های کربن استفاده کنید.

جلبک پرز مانند سیاه

این جلبک اغلب در کنار برگهای گیاهانی که رشد کم دارند، ریشه ها و لوازم مکانیکی و همچنین در قسمتهایی که جریان اب سریع است دیده می‌شود. این جلبک به صورت توده ای و یا نواری با حالتی پرز مانند که حدود ۵/۰ سانتیمتر طول دارد رشد می‌کند. وجود آن در تانکهایی با نور زیاد بیانگر کمبود و یا نوسان میزان دی اکسید کربن و یا کافی نبودن گردش آب در اطراف گیاهان میباشد. در تانکهایی با نور کم به علت تغییر میزان دی اکسید کربن محلول در آب است.
برای از بین بردن آن استفاده از محلول کربن مایع یا کربن پلاس، ایجاد جریان آب مناسب در نواحی رشد این جلبک با کمک فیلتر داخلی یا موج ساز و ماهی سیامی فوکس موثر است. بدین شکل که در آکواریومهایی با نور زیاد شما نیاز به افزایش میزان دی اکسید کربن دارید و یا اصلاح گردش آب در اطراف گیاهان دارید. تا حدی که امکان دارد آنها را از روی سطوح جدا و پاک کنید. میزان دی اکسید کربن را تا ppm 30 افزایش دهید اما به ماهیها و تنفس آنها نیز دقت داشته باشید. از اینکه جریان کاملی در تمام آکواریوم خود مخصوصا در سطح اب دارید اطمینان حاصل کنید.
اگر شما آکواریومی با نورکم و بدون سیستم دی اکسید کربن دارید کم کردن میزان تعویض آب میتواند به کم شدن میزان این جلبک کمک کند زیرا آب شیر دارای میزان زیادی دی اکسید کربن محلول و میباشد که باعث نوسان حجم دی اکسید کربن محلول می‌شود که جلبکها بسیار سریع تر به این تغییر جواب داده و دی اکسید کربن اضافی را جذب میکنند.

جلبک غبار سبز

این جلبک عموما بر روی شیشه و سنگها یا لبه برگ پهن گیاهان رشد می‌کند و ظاهری غبار آلود به شیشه میدهد و در حالت شدید شما حتی نمیتوانید داخل اکواریوم را ببینید. علت بروز و رشد آن میزان کم دی اکسید کربن و مواد غذایی است که عموماً در آکواریوم های تازه راه اندازی شده دیده می‌شود. این جلبک به راحتی با شیشه پاککن از روی شیشه پاک می شود ولی به سرعت مجددا ایجاد می‌شود. در هر حال اگر به این جلبک اجازه دهید سیکل خود را که سه هفته است طی کند، خود به خود از بین میرود. البته توجه نکردن به آن با توجه به اینکه ظاهر تانک را زشت کرده، کار سختی است.

سبز شدن آب

این پدیده در واقع شکوفایی یک جلبک تک سلولی است که به آب حالتی مه آلود و یا سبز رنگ میدهد و خیلی از آماتورها تصور میکنند که فیلتر توان فیلتراسیون تانک را ندارد و در تلاش برای تقویت فیلتراسیون، با سیفون کردن آب فقط به زیاد شدن این جلبک کمک میکنند که با تغییر شرایط بیشتر می‌شود. آمونیاک عامل اصلی ایجاد این جلبک میباشد. ممکن است آکواریوم در زمان گذشته یک پیک در میزان آمونیوم داشته که در زمان حال با کیتهای تست قابل شناسایی نباشد و این جلبک را ایجاد کرده باشد. از دلایل دیگر میتوان به کمبود دی اکسید کربن ,مواد غذایی و یا نوسان انها اشاره کرد. برای از بین بردن آن دقت کنید که تعویض حجم زیاد اب به از بین بردن این جلبک کمکی نمی‌کند . اگر بی تعادلی در تانک وجود داشته باشد با رفع ان این جلبک نیز پس از مدتی از بین میرود . سه روز خاموشی و تعویض زیاد اب نیز میتواند به از بین رفتن ان کمک کند. استفاده از لامپ uv نیز میتواند راه حلی مناسب باشد.
یک روش جدید استفاده از شاخه های بید که حدود یک تا دو سال عمر دارند و قطر انها حدود ۵/۰-۱ سانتیمتراست میباشد. آنها را به صورت عمودی در شن فرو کنید به طوری که چند سانتیمتر نیز از آب بیرون بزنند. بعد از چند روز آنها ریشه میزنند و جلبک نیز از بین میرود و آب صاف می‌شود. این جلبک را با شکوفایی باکتری که حالتی مه الود به تانک میدهد اشتباه نگیرید.
علاوه بر این ها، برای مبارزه با جلبک محصولات زیادی در بازار موجود است که برای پیشگیری و کنترل استفاده می‌شود. از محصولات از بین برنده جلبک ها تترا آکوا آلگومین (TetraAqua AlguMin) یا ضد جلبک شرکتهای آزو و ایستا قابل اشاره هستند. ضد جلبک جی بی ال نیز در کنترل جلبک ها در هنگام راه اندازی آکواریوم گیاهی به ما کمک می‌کند. انواع خاصی از جلبکها برای برخی آبزیان به عنوان غذا تلقی میگردند و بدین طریق حضور این آبزیان می تواند در حذف آنها کمک کند. از جمله آنها ماهی سیامی فلایینگ فوکس (جلبک خوار سیامی یا شارک فوکس)، میگو آمانو و حلزونهای زبرا می باشند که به ترتیب جلبکهای پرزی شکل سیاه (black brush)، جلبکها رشته ای سبز و جلبکهای نقطه ای روی شیشه را از بین می برند. استفاده از کت فیش های مناسب آکواریوم گیاهی مانند کت طلایی (chinese catfish)، کت برنزی و کت کوتوله یا کت اتو نیز در تمیز بودن روی گیاهان و شیشه ها و سطوح مختلف موثر است. این نکته مهم است که کت فیش های (لجن خوار) معمولی و پلنگی یا خالدار که در آکواریوم های معمولی رایج هستند، برای آکواریوم های گیاهی مناسب نیستند و گیاهان را از بین می برند.

کیت های تست کننده آب

برای آگاهی از شرایط آب آکواریوم و کنترل آن، نیاز به سنجش دائمی و مرتب آن است. کیت های مختلف تست کننده آب در بازار وجود دارند که توسط شرکت های معتبر مانند سرا، جی بی ال، آزو، ADA و … ارائه می‌شوند.
کیت تست آمونیاک (NH3/NH4)که از جمله مضرترین مواد سمی موجود در آکواریوم است. در pH بالای ۷، میزان آمونیاک سمی (NH3) افزایش می یابد در حالیکه در pH زیر ۷، آمونیاک اصولاً به صورت یون آمونیوم (NH4+)است. آمونیاک تولید شده پس از تجزیه، به نیتریت و سرانجام به نیترات تبدیل می شود. نیترات با اینکه به صورت کود مایع و به عنوان ماده غذایی مورد استفاده گیاهان قرار میگیرد ولی اگر غلظت آن بیش از ۲۵ میلی گرم در لیتر باشد برای ماهی ها مضر است و از طرفی با به هم خوردن تعادل میان غلظت نیترات با فسفات و در نتیجه باعث افزایش رشد جلبک ها می‌شود.کیت سنجش نیتریت (NO2) نشان دهنده میزان نیتریت یا (NO2)است که مقدار زیاد نیتریت تولید شده نشان دهنده اختلال در سیستم فیلتراسیون بیولوژیکی می باشد. میزان مطلوب نیتریت بین ۰ و ۳/۰ میلی گرم در لیتر است. در صورت بالا بودن میزان نیتریت یا آمونیاک با تعویض قسمتی آب و شستشوی فیلتر میتوان میزان آن را کاهش داد. افزودن باکتریهای چرخه نیتروژن (نیتریفیکاسیون) به آب نیز می‌تواند شرایط را بهبود ببخشد.
کیت سنجش سختی کربنات (kH) و سختی کلی(GH) و کیت سنجش pH نیز برای کنترل شیمی آب به کار میرود که قبلاً راجع به صحبت شد. آهن توسط گیاهان تجزیه و در ساخت کلروفیل (سبزینه موجود در برگ گیاهان) مصرف می شود، کاهش آن در آکواریوم منجر به زرد شدن برگ های و کندی رشد گیاهان می شود. کیت سنجش آهن (Fe)از این نظر حائز اهمیت است. فسفات بطور طبیعی به میزان بسیار کم در آب وجود دارد و ترکیبات آلی فسفات دار مانند فضولات ماهیان، پس مانده غذاها و گیاهان تجزیه شده بوسیله میکرو ارگانیسم های خاص به فسفات تبدیل می شوند. با اینکه فسفات جزء مواد مغذی مهم و مورد نیاز گیاهان است و کمبود آن سبب رشد جلبکهای نقطه ای سبز در آکواریوم می شود ولی افزایش فسفات نیز می تواند باعث رشد جلبک رشته ای شاخه دار شود. با استفاده از کیت سنجش فسفات (PO4 2-) میتوان میزان مطلوب فسفات که بین ۱ الی ۲میلی گرم در لیتر میباشد را سنجش کرد.

میزان ایده ال مواد محلول در آب

سختی کربنات : ppm 2-4
سختی کل : ۶-۸ ppm
فسفات : ۱-۲ ppm
نیترات : ۱۰-۲۰ ppm
اهن : ۰٫۲-۰٫۵ ppm
اسیدیته : ۶٫۲-۶٫۶ ppm
دما : ۲۲-۲۴ درجه سانتیگراد

مراحل مختلف راه اندازی یک آکواریوم گیاهی

ابتدا شیشه آکواریوم را با ابعاد مناسب تهیه کرده و با قرار دادن آن بر روی لایه نرمی (مانند لایه نازکی از یونولیت یا موکت) که بر روی میز آکواریوم می گذاریم. در کف آکواریوم لازم است وسیله ایجاد گردش مناسب آب و اکسیزن رسانی به بستر را فراهم کنیم که برای این از بسترهای درشتر و یا محصلاتی همچون پاورسند اسپشیال و باکتریها استفاده کنید. سپس بستر را بر روی آن بنابه طراحی در نظر گرفته شده در کف آکواریوم میریزید. افزودن های دیگری نیز برای اعمال در لایه بستر وجود دارد که به آنها پرداخته شد. پس از تکمیل هارد اسکِیپ میتوانید تانک را تا نیمه آب کنید و مشغول کاشت گیاهان شوید و در آخر آکواریوم را پر از آب کنید با نصب سایر وسایل مانند بخاری، فیلتر، سیستم CO2 و درآخر هم نور مناسب را بر روی آن نصب نمایید. با صاف شدن آب آکواریوم که با کمک فیلتر و سیفون کردن صورت می گیرد، میتوان محلول متعادل کننده مانند باکتریها و بافرها را به آب اضافه کرد و بعد از ۲۴ ساعت سیستم دی اکسید کربن ونور را از روزی ۶ ساعت روشن کنید. دقت نمایید که افراد حرفه ای آینده نگر هستند و لزومی ندارد شما آکواریوم را مملو از گیاه کنید. آکواریوم گیاهی معمولاً پس از گذشت دو ماه به حد مطلوبی از رشد و پوشش گیاهی می رسد. امیدوارم که از آکواریومتان لذت ببرید و در صورت بروز هر مشکل و یا سوالی با ما در تماس باشید.

منبع: aquacaspi.com